Het is opvallend dat in de loop der jaren zoveel weidevogels zijn verdwenen
Tijdens het zoeken naar foto’s van korhoenders in mijn archief kwam ik ook opnamen tegen van de wulp. Deze heidevogel bij uitstek is gelijktijdig met de korhoenders van de Veluwe verdwenen. Veranderingen in het leefgebied was de oorzaak, net als bij de korhoenders.
Op bijna alle heidevelden in de Gelderse Vallei broedde vroeger de wulp. Je hoorde in het vroege voorjaar de welluidende roep zelfs boven de dorpen. Deze keer een herinnering aan deze heidevogel met de naar beneden gebogen snavel.
De foto van de wulp is in 1970 op de Stroeërheide gemaakt, vanuit een schuilhut op grote afstand. Deze heidevogel bij uitstek is gelijk met de korhoenders van de Veluwe verdwenen. Niettemin zijn ze nu, met het zachte weer, bij honderden te zien in de polder bij Nijkerk – Foto: ©Gerrit de Graaff
De wulp als lentebode
Een jaar of veertig geleden was de wulp nog een algemene broedvogel: op de heide van Klein Bijlaar, de Appelseheide bij Voorthuizen, de Deuverdenseheide bij Nijkerk, de Stroeërheide en de grote heidegebieden op de Veluwe. De wulp was in het voorjaar een lentebode, net als de kievit en de grutto. ‘Oewlie-oewlie-oewlie’ klonk dan de melodieuze roep van de wulp boven de velden en weiden van de Gelderse Vallei en de Veluwe. In een beschrijvingen van de boswachterij Kootwijk in de jaren zestig wordt de wulp ‘zandtuter’ genoemd.
Volgens mijn dagboek vonden we op 18 april 1970 de Stroeërheide in een uur tijds: zeven gruttonesten en drie kievitsnesten met drie of vier eieren. Ongetwijfeld hebben daar toen nog veel meer nesten gelegen. In die jaren was het op de Stroeërheide een drukte van belang. Het gebuitel en geroep van de weidevogels was in het voorjaar niet van de lucht. Vergeleken bij de rumoerige kievit houdt de wulp zich meer op de achtergrond, nadert zijn nest in een glijvlucht en gaat er bij gevaar stilletjes vandoor, nog slimmer dan de kievit. Een nest van een wulp is dan ook moeilijk te vinden.
Talloze grutto’s nestelden op de Stroeërheide – Foto: ©Gerrit de Graaff
De ‘grote, stille’ Stroeërheide
Een jaar later: in de vroege ochtend van 17 april 1971 zag ik vanaf de Houtbeekweg een paar wulpen hevig alarmeren boven de Stroeërheide. Vanuit de auto heb ik dat een tijdje gadegeslagen. Er was verder niemand te zien. Het geroep van de wulpen bleef maar aanhouden. Er moest een nest zitten. Na een poosje kon ik ongeveer vaststellen waar het moest zitten. Aangekomen op de plek rende plotseling een vos weg uit een pol heide, een meter of vijf van het nest met vier koude eieren. De vos had kennelijk liggen wachten tot één van de beide vogels op het nest zou gaan zitten, om deze dan te verschalken, maar de wulpen hebben de vos zien aankomen. Een week later was het nest leeg en verlaten. De Stroeërheide is na die vogelrijke jaren een stuk droger geworden. Alle weidevogels zijn in de loop der jaren van de heidevelden op de Veluwe en de Gelderse Vallei verdwenen. De Stroeërheide is met recht ‘de grote, stille heide’ geworden.
Vele honderden wulpen proberen bij zacht weer in de polder te overwinteren – Foto: ©Gerrit de Graaff
Honderden wulpen overwinteren bij Nijkerk
Wulpen broeden niet meer in onze streek, toch zijn de mooie bruine vogels niet van het toneel verdwenen. Honderden wulpen uit de Scandinavische landen en nog verder weg overwinteren namelijk in de polder Arkemheen bij Nijkerk. Sinds de aanleg van ondiepe plekken in de Schuitenbeekdelta is het aantal wulpen dat hier in zachte winters wil overwinteren flink toegenomen. In grote groepen zoeken de wulpen hun voedsel in de nabijgelegen polder en vliegen daarna naar de ondergelopen zandbank om te rusten en te overnachten. Vanaf de dijk langs de delta is het mooi te zien.
Maandag, 13 januari 2014. De wulpen rusten op een zandbank in de Schuitenbeekdelta – Foto: ©Gerrit de Graaff
Op de zandbank
Steunend op het bord met informatie over de Schuitenbeekdelta kun je met de verrekijker de vogelmassa afspeuren: meer naar achteren rusten vele honderden wulpen met de kop tussen de veren op de zandbank. Als het zachte weer aanhoudt blijft het nog een tijdje zo. De route naar die fijne vogelkijkplek is als volgt: vanaf Nijkerk richting Lelystad. Voorbij de snelweg op de rotonde rechtsaf, na een paar honderd meter staat op de dijk een bank met het informatiebord. Vergeet de verrekijker niet.
Ook gepubliceerd in de Barnevelds Krant – 18-01-2014
