Het stond op 15 februari in de krant: “Het is dit jaar precies honderd jaar geleden dat voor het eerst met het inmiddels wereldwijd bekende kippenras ‘Barnevelder’ werd gefokt”. En dus moet het haast wel waar zijn. Maar is dat wel zo? Bestaat de beroemde Barnevelder dit jaar echt honderd jaar?
Helaas is het antwoord op die vraag “Nee”.
De Barnevelder bestaat al minstens 102 jaar.
Want al in 1911 werd de Barnevelder getoond op de landbouwtentoonstelling in Den Haag.
Het ras is dus waarschijnlijk nog ouder want het tonen van een nieuw ras vergt jaren van voorbereiding.
Waarom de Nederlandse Hoenderclub en de Barnevelderclub 2013 hebben gekozen als jubileumjaar heb ik niet kunnen achterhalen maar het is wel een leuke aanleiding om een artikeltje te wijden aan dit, steeds minder voorkomende, ras.
In de omgeving van Barneveld worden al eeuwen kippen gehouden. In de 14e eeuw was er al -op bescheiden schaal- sprake van eier-export. Maar het houden van kippen nam pas echt een grote vlucht na 1850. Men ging toen selecteren op eierproductie en probeerde deze door middel van kruisingen te vergroten. Omdat er meer vraag was naar bruine dan naar witte eieren en omdat men ook ‘s winters eieren wilde werd begonnen met het kruisen van kippen die aan die eisen voldeden. Dit leidde, in het begin van de 20e eeuw, tot het Barnevelder ras. Waarschijnlijk is dit ras ontstaan door het inkruisen van lokale legkippen met enkele grote Aziatische kippenrassen. Die Aziatische rassen waren – naar alle waarschijnlijkheid – De Cochin en de Croad Langshan uit China en de Brahma uit India.
De Aziatische voorouders van de Barnevelder
Zoals ik in de inleiding al schreef verscheen de Barnevelder in 1911 op een landbouwtentoonstelling te Den Haag. Het uiterlijk van deze kippen was beslist nog niet hetzelfde als de Barnevelder van heden ten dage. Nu zijn de meeste Barnevelders “dubbel gezoomd”. Daar is niet op gefokt, die dubbele zoming is spontaan ontstaan, waarschijnlijk door de invloed van Brahma-genen. Vergelijk de afbeeldingen van de borstveren hieronder maar eens.
Er zijn tegenwoordig vijf kleurslagen erkend: dubbelgezoomd, blauwdubbelgezoomd, zilverdubbelgezoomd, zwart en wit.
In 1921 werd de Barnevelder weer in Den Haag getoond. Nu op het eerste Wereld Pluimvee Congres. Sinds die tijd is er zowel op productiviteit als op uiterlijk geselecteerd. Daardoor ontstond uiteindelijk het hedendaagse Barnevelder ras Een mooi, makkelijk te houden, vitaal en gehard hoen. Barnevelder hanen zijn bijzonder zachtaardig en onder normale omstandigheden totaal niet agressief naar mensen toe. Jonge dieren kunnen wat vliegerig zijn maar volwassen dieren blijven achter een niet al te hoog hek.. Aan deze kip heeft Barneveld een aanzienlijk deel van zijn welvaart te danken.
Dubbelgezoomde Barnevelder hen
Niet alleen de eieren – een Barnevelder legt tussen de 180 en 200 eieren per jaar -., maar ook levende kippen werden volop geëxporteerd. Tegenwoordig echter is de Barnevelder niet meer zo in zwang bij de grote commerciële bedrijven. Er zijn andere, nog productievere, rassen ontwikkeld die de Barnevelder verdrongen hebben.
Ondanks die verdringing blijft de Barnevelder een stuk agrarisch cultureel erfgoed dat in verband met haar (meer dan) 100 jarig bestaan best een feest verdient. En dat feest gaat het hele jaar gevierd worden. Één van de manieren waarop er dit jaar aandacht aan het ras wordt besteed is de kinderkippenclub. Jongens en meisjes van tien tot dertien jaar gaan, onder begeleiding, in het pluimveemuseum aan de slag met de verzorging van kuikens. Een heel seizoen lang maken de kinderen het hele proces van het opfokken van de kippen mee, dat is echt uniek.
Ook kreeg de Barnevelder een bronzen standbeeld. Dat werd op 9 maart onthuld in het pluimveemuseum. En op vrijdag 8 en zaterdag 9 november is er, ter afsluiting van het ‘Barnevelderjaar’, de tentoonstelling ‘Barnevelders’ in de Mercuriushal. En die staat, hoe kan het anders, in Barneveld.
Witte Barnevelder hen
