Kruudmoes

Gait-Jan Kruutmoes

Dat er veel bekend is over het gebruik van kruudmoes hebben we te danken aan een enquête die de bioloog Dr. H. Uittien (1898-1944) via “De Levende Natuur” heeft gehouden. Uit de enquête bleek dat kruudmoes werd gegeten in een gebied dat in het noorden begrensd was door de kuststrook van Genemuiden tot Nijkerk, waarna deze omgrenzing een grote boog zuidwaarts maakte via Amersfoort, Ede, Voorst, Bathmen, Hellendoorn en Hasselt, om bij Zwartsluis uit te komen. Zelfs daarbuiten was kruutmoes hier en daar bekend, o.a. in Groningen en Noord-Duitsland, soms wat anders samengesteld.
Het woord kruudmoes kreeg landelijke bekendheid toen Kees Schilperoort onder het pseudoniem Gait-Jan Kruutmoes (kruudmoes nu met een t op het eind?)  het radio- en (later) TV-programma De Boertjes van Buut’n ging presenteren.

Kruudmoes was echte boerenkost. De bekende recepten noemden een groot aantal verschillende bestanddelen, meestal van eigen erf. Het gemengde bedrijf op de arme zandgronden was grotendeels een “gesloten huishouding”; men gebruikte zoveel mogelijk producten die men zelf teelde.

De gemiddelde samenstelling van kruudmoes was ongeveer als volgt: gort samen met gerookte worst of spek, bladen van snijbiet of melde (rode spinazie) goed gaarkoken. Dan toevoegen: bruine bonen, gehakte bladen van roomse kervel, diverse wilde muntsoorten, venkel, bieslook, tuinzuring, peterselie, zevenblad, zwarte bessenbladeren, brandnetels e.d. en het geheel nog even laten doorkoken. Deze ratjetoe werd lauw of koud met wat stroop of suiker als hoofdgerecht gegeten.
Het recept hieronder is een “luxe”, meer aan de hedendaagse smaak aangepaste, variant.

Benodigdheden:

• Gort (Kruud) – 250 gram
• Karnemelk – 2 liter
• Stuk mager gerookt spek – 250 gram
• Rookworst – 1
• Rozijnen – 250 gram
• Boter – 50 gram
• Stroop
• Kruiden, naar smaak, hoeven niet allemaal:
  • Kervel
  • Peterselie
  • Selderie
  • Venkelgroen of dille
  • Zuring
  • Brandneteltoppen
  • Zwartebessen- of bramenblad.

1. Spoel de gort schoon en laat het één nacht weken.
2. Zeef de gort en laat het even uitlekken.
3. Doe de gort in de pan en schenk de karnemelk er bij.
4. Was de rozijnen en doe ze in de pan
5. Doe de spek en de worst in de pan
6. Breng aan de kook en laat twee uur zachtjes koken.
7. Snij de kruiden fijn.
8. Haal de spek en worst uit de pan en snij ze in stukjes.
9. Doe de kruiden en de boter in de pan
10. Doe de spek weer in de pan en roer alles goed door, terwijl je het mengsel ondertussen verwarmt.
11. Serveer in diepe soepborden.
12. Garneer met de plakjes worst en geef er stroop bij.