Beste luu, ‘t zol bes können wèèn: al te lieve mensen!
Veur driehonderd joar heb ze al edach, dat de streektalen umsgeliek uut de tied zollen raken. Zestig joar geleen schreef Herman Berghege, un jonge van un domenee en dichter in ‘t Hoksbargse dialek: “De korte spanne tijds die het “plat” nog rest zijn armelijk bestaan voort te slepen maakt het waarschijnlijk, dat er wel nimmer een gramatica het licht zal zien”.
Geen museumstuk
Noe is Apeldoorne wel veur de streektaal verloren en ‘t zal met gemak in Epe ok wel zo wied wèèn. Mar zo lange as der volk is met de wille um de toal te sprèken en der in te schrieven, zal ze blieven bestoan. Um met Jan Vredenberg te proaten: “De streektoal is un cultuurgoed, da’w’ op alle menieren in stand mot hollen, niet as museumstuk, mar um te gebruken”.
De moespot
Zo as veur alle dinger die in gevoar bint, is de belangstellinge veur dit cultuurgoed de leste joaren merakels op ebluujd. De wetenschap maak der zich druk met. De grammatikaas en woordenboeken verschient an de lopende band. An weerskanten van de grens bint dialekkringen op erich. De lèèsderskringe van ‘t eigen tiedschrif “De Moespot” wodt nog alle moand groter. Allemoale rèèn um blie met te wèènde.
Toch… op ‘t gevoar of, da’k der un hoop tegen de heure instrieke bin’k van plan heftig en nerig met de sleef in de moespot van onze schrieverieje te reuren.
De pot, ‘t is nog zon mooie antieken, hank al zon höt an zien hoalketten boaven un smeulend heerdvuurtjen te pruttelen, da’w as potköakers ach mot geven gien smakeloos moal oaver te hollen. Doar kump bie: As ie altied boerenmoes krieg heb ie ok wel is un keer zin an foeksandievie. Zek zelf: Boerenmoes is ‘t bie ons vinnig wat de pot schaf.
Prof.Heeroma
Inclompleet
Onze schrievers goat der van uut, dat in de sproake van eigen hof en heerd de dinger die oaver de tuun van ons kleine domein gebeurt, niet ezeg könt wodden. Professor Heeroma (Muus Jacobse) hef doarvan met um vremp woord op zien Hooghaarlemmerdieks beweerd: “De taal is inclompleet”.
Onze massepanten van de andere kante van de poal liek ok van dezelfde gedachte uut te goande. Ze draag veur in ‘t Nederduuts, dat ‘t liefhebberieje is. Mar as der is zaken tut op de boam deur eproat mot wodden valt ze trugge in eur deftigste Hoogduuts.
Henk Entjes
Babel
Onze eigen professor Henk Entjes prakkezeert doar anders oaver. Hee pröt in zien eigen plat dudeluk en wetenschappeluk un ende doargunder op an, dat ‘t steil un merakel is. Maar al met al bint op de bieeenkomsten van de schrievers, bedoeld um mekare an weerskanten van de poal bèter te vestoan, de sproaken zo vewierd as in ‘t grote Babel zelf. Wie loop doar ‘t gevoar, da’w richtig in de wilde boekweite raak.
Hermen Bomhof
Tenslotte…
Bovenstaande schreef Hermen Bomhof jaren geleden in zijn bundel “Zo was’t” en ik denk persoonlijk dat het met ’t Veluws plat de goede kant uitgaat. Vooral op ‘t platte land zal het zeker niet snel verdwijnen. Een tijdje geleden hoorde ik nog iemand zeggen bij het afscheid van een bezoek: “Doe dur kalm mit an!”
Het staat als een “paol” boven “waoter”, dat wij het Veluws plat in ere moeten houden.
