klik om de hele foto te zien
Het was 5 maart en de zon overgoot de morgen in het bos. Het kale bos weergalmde van vinkenslag en even verderop hoorden we de bonte specht roffelen. De jassen gingen uit, zou het dan toch echt lente worden? Zo’n prachtige voorjaarsdag waar je maar niet genoeg van kunt krijgen.
Plotseling hoorde ik Fransien roepen: “Hoor de kraanvogels, onze muzikanten zijn er weer!”. Ik rende naar een open plek, vanwaar je de open hemel beter kon bekijken. En ja hoor, daar, hoog in de lucht vlogen de kraanvogels, zeker vijftig stuks bij elkaar. Wat een schitterend schouwspel, maar niet alleen om te zien, ook om te horen. Het geluid wat ze maken lijkt wel wat op de trompettonen van een muziekkorps dat door de straten marcheert. Een beetje vreemde fanfaregeluiden, schor en toch wat melancholieke tonen, maar vol weke tussenklanken.
Vandaar de uitroep van Fransien: “De muzikanten zijn er weer”. Een moment bleven ze hoog boven ons cirkelen, net of ze even wilden groeten en vlogen daarna verder richting het noorden.
Schitterend schouwspel van de kraanvogels – Foto: ©Louis Fraanje
“Nu wordt het echt lente; de kranen trekken”, zeiden we tegen elkaar en we bleven net zolang turen naar de grote vogels die kleiner en kleiner werden, als stipjes aan de horizon verdwenen. Richting Duitsland, misschien wel weer naar de Lüneburger Heide?
Onze gedachten gingen terug naar april vorig jaar, toen we op de Lüneburger Heide waren. Niet zo ver bij het dorpje, waar wij logeerden, vandaan zagen we op een avond een paartje kraanvogels. Ze stapten fier door het weiland, op zoek naar voedsel. We hebben ze toen een tijdlang kunnen bewonderen en fotograferen. Wie deze vogels ooit heeft kunnen observeren zal dat van zijn leven nooit meer vergeten.
Voor ons was het een weerzien dat we koesteren. In Duitsland heeft hij de bijnaam: “Vögel des glücks”.
Op een aantal plaatsen in Nederland broeden ook kraanvogels: het Fochteloërveen, Scharreveld en Dwingelderveld.
Echtpaar kraanvogel trekt naar het broedgebied – Foto: ©Louis Fraanje
Balts
De hen staat in haar veren te plukken en laat zich tegelijkertijd door de zon beschijnen en de haan staat daar naar te kijken. Plotseling maakt hij de ene buiging na de andere en dan trompet hij, maar anders dan de keren daarvoor. Hij zoekt een stukje hout, werpt het omhoog, vangt het weer op, oefent dat spelletje enige ogenblikken. Dan rent hij naar een poel, slingert er met de snavel water uit, zodat het spettert en glinstert, wordt lang en dun als een paal en ‘t volgende ogenblik kort en dik. Dan blaast hij zijn veren zo trots mogelijk op en vervolgens loopt hij als een bezetene met vreemde, schommelende passen weg, schudt de slagpennen, zodat het ruist en rammelt. Vervolgens wipt hij in de hoogte, slaat met de vleugels, trompettert steeds harder en voert zo de ene klucht na de andere op.
Dat alles voor zijn geliefde, voor wie al die mooie kunsten bestemd zijn.
Zodra hij dan het vrouwtje tracht te naderen, wipt zij tussen de struiken, of vliegt op en strijkt een eind verder neer, totdat ze eindelijk het verliefde mannetje zijn zin geeft. Daarna gaan ze allebei de veren in orde maken, rusten een tijd in de schaduw van het berkenbosje tot ze, tegen de avond, weer op voedsel uitgaan. Als de zon afscheid neemt roepen ze haar gillend goedenacht na.
Het paartje kraanvogels op de Lüneburger Heide – Foto: ©Louis Fraanje
Nest in het veen
Dit gemoedelijke en vergenoegde leventje duurt wel anderhalve maand; dan wordt het vrouwtje echter steeds schuwer. Het mannetje ook, behalve dan dat dit, zoals voorheen, iedere morgen en avond de zon zijn eerbewijzen brengt. Ook zie je beide vogels wel hier en daar in de wei of op de akker rondstappen, vooral ‘s-ochtends en tegen de avond.
Overdag zie je ze niet, dan hebben ze zich ergens in het veen verstopt. Daar waar het een wildernis is van wilgen- en elzenhout, waar het vol staat met riet, zeggen en andere planten, waar niemand bij kan komen. Daar, midden tussen de dichte wilgenstruiken, midden in het water op een hoge, half verrotte, met mos overtrokken wortelstomp van een verteerde els, daar hebben de kraanvogels een hoge stapel takken gemaakt en die met dorre planten, rietstengels en bladeren bedek. De holte hebben ze netjes met gras bekleed. Op dat grote nest zit het wijfje te wachten tot de jongen uit de twee grote, bruin-achtig-groene en grauw gevlekte eieren komen.
Kraanvogelkuiken – Foto: Archief JGS
(klik om te vergroten)
Snavelstoten
Eind mei is dat het geval. Het zijn sierlijke schepseltjes die tevoorschijn komen. Ze vertonen enige gelijkenis met jonge struisvogels met hun lange halzen, dikke poten en korte snavels. Hun piepend geluid heeft niet de minste overeenkomst met de trotse roep der ouden. Die zijn nu nog veel voorzichtiger dan tevoren. Terwijl de ene de kleintjes leert hoe men wormen en slakken vindt en wat goed eten is of wat vies smaakt, houdt de andere trouw de wacht. Een onschadelijke rat of eend die zich in de nabijheid waagt wordt niet geduld. Die wordt met grof geweld verjaagd. Zelfs de vos, die hier af en toe rond sluipt, geeft er al er heel gauw de brui aan en vlucht. Anders wordt hij op de onaangenaamste snavelstoten getrakteerd.
Zelfs de vos word verjaagd – Foto: ©Louis Fraanje
Enorme wig
Als het veen uitgebloeid is en de nachten kouder worden vertrekken de kraanvogels. Op plaatsen die hun sinds onheuglijke tijden bekend zijn komen ze samen met kraanvogels uit andere streken. Ze verzamelen zich totdat er een heel leger bij elkaar is. In een weiland of veengebied verzamelen ze kracht voor de grote reis. Totdat, op een avond, de drang naar het zuiden te machtig wordt en ze onder luid getrompetter – dat tot op grote afstand te horen is – tot de wolken stijgen. Daar formeren ze zich tot een enorme wig om, af en toe roepend, de grote trek naar zuidelijke landen te aanvaarden Naar landen aan de overzijde van de Middellandse Zee tot midden in Afrika.
Daar formeren ze zich tot een enorme wig
Op VeluweTube staan twee filmpjes over kraanvogels.
Die kan u bekijken door hier te klikken.
