Geluk – De Leperkoen

Door: Berthie Speelziek- de Jong

In 1994 huwde ik met Jan Speelziek. Hij woonde in een nieuw gebouwd huis zonder naam. Wij beiden, weduwe en weduwnaar voor de tweede keer gehuwd, wilden ons home van een naam voorzien. Het toeval wilde, dat Jan zo trots op zijn moeder was en mij liet zien, waar zij zoveel gelukkige jaren als keukenprinses had gewerkt. Het vakantiehuis lag op nog geen kilometer afstand van de boerderij van het gezin van zijn moeders vader: Jan Jacob de Vries. Minstens twee van hun kinderen hebben er langere tijd gewerkt, o.a. Maria  (zijn moeder) en Johan David Jonathan, resp. inde keuken en als tuinman. De gasten van ‘De Leperkoen’ waren, zeker tijdens de eerste decennia, van gegoede klasse; zij hebben toen onmiskenbaar een positieve invloed uitgeoefend op het personeel uit de naaste omgeving dat er werkzaam was.

De naam “De LEPERKOEN” zag ik toen voor het eerst. Leergierig zijn heeft zo zijn voordelen. Leprechaun was de vertaling. Een boekje bij de bibliotheek deed de rest. Voor ons kon deze naam niet meer stuk en staat sinds 1994 op ons huis(zie foto) en hangt bijgaande lijst van Leperkoen en zijn hulpjes in de bijkeuken.

 Kabouter Leperkoen

Een Leperkoen is een klein guitig mannetje uit de wereld van kabouters, dwergen en feeën. Hij lijkt een jongetje van 10 jaar, maar is bol en rond en heeft een gezicht als een uitgedroogd appeltje. Hij maakt schoenen voor de elven en bewaakt hun schat, die aan het einde van de regenboog te vinden is. Zie je een rode puntmuts verdwijnen in het bos, probeer hem dan niet te vangen, want hij is sneller dan het menselijk oog kan volgen.

 

In Nederland

De kleine Ierse mensjes, leperkoenen, arriveren in Nederland in 1913. In dat jaar verscheen De Berg van Droomen van Arthur van Schendel. In dit boek vertelt hij verhalen over de Ierse “leprechaun”, waar hij de naam “leperkoen” aan geeft. Leprechaun komt van lu chorpan, hetgeen “klein lichaampje” betekent en het is een kleine ondeugende elf, die in mythologische tijden het Ierse platteland onveilig maakte.
Wanneer bij een boswandeling plotseling de veters van je schoenen zijn losgeraakt, weet je zeker dat er een leperkoen tussen de takken zat. Hij verdedigt dan de pot met goud, die verborgen is aan het einde van de regenboog. Die schat hadden ze verworven met hun werk als schoenlapper van elfen en feeën. Geen wonder dat er op het houten tableau boven de open haard in het vakantiehuis geschreven staat: “Wie den Leperkoen ziet, vindt schatten en schatten”.

 

 Leperkoen en zijn hulpjes

 Geluk Leperkoen – Ik heb gezocht tot ik wist wat goed is voor anderen. Ik ben gelukkig.

Helpen Spillewiddel –  Er zijn er die iets nodig hebben, die zijn er. Ik kom gauw, ik ben vlug.

Vrolijk maken Heintje – Wanneer er zo een bang wordt maak ik hem vrolijk.

Wakker maken Klopper – Luister, luister! Roep ik aan je deur als je het liefste vergeet. Ik wek.

Bewaken Katerman – Wat er groeit en bloeit in je tuintje, in je hartje, besprenkel ik met water. Ik bewaak het.

 

Verdwalen Mallabron & Zabulon – Wij wijzen je altijd verkeerd, omdat het zo heerlijk is te verdwalen. Ik ga over land, hij over zee.

Rechtdoor Budde – Loop maar, niemand weet hoe hij gaat, wel waar hij komt. Ik stuur je recht.

Voorspellen Fili en kili – .Het gaat regenen, zeker, maar dan komt de zon weer, zeker. Wij voorspellen.

.Vastmaken Ruppel – Waar één is, daar moeten twee zijn. Ik maak de vriendjes, ik bind vast.

Vernieuwen Robbe – Maar de wereld staat niet stil, alles gaat voorbij en er komt weer wat anders. Ik breng iets nieuws.

Doorgaan Bivor en Bavor – Sta niet te kijken, maar loop, zoek, doe. Wij reppen voort.

Geheimen Nisse – Als je droomt, droom dan van mij. Ik weet geheimen.

Verzin woordjes Mummel – Ook kleine stemmen en dwaze woordjes doen goed. Ik verzin woordjes.

De .Leprechaun. hoort thuis in Ierland, maar komt in 1913 naar Nederland in Arthur van Schendel.s roman: De Berg van Droomen. “Wie den Leperkoen ziet vindt schatten en schatten” .

 

 Van sage tot Leperkoen

Leperkoen is een kabouterfiguur met een punthoofd, hij heeft zes vingers aan iedere hand, grote ronde oren, geknepen smalle oogjes en lange flapvoeten. De elven laten hun schoenen graag maken door de Leperkoen, want het kaboutertje is zeer wijs, altijd in voor een goede raad en nog mooier; hij brengt geluk. Voor ons mensen is het moeilijk om de Leperkoenen te vinden. Ze zijn erg klein en houden zich goed verborgen. Dat kan ook makkelijk als je maar 2 grashalmen hoog bent. We weten dat de kabouters heel oud zijn. In de 12e eeuw wonen ze al bij de Kelten; dan heten ze nog ‘Luchrupan’, wat ‘klein lichaampje’ betekent. In Ierland komt de kabouter ook voor: Jonathan Swift vertelt in zijn verhaal ‘Gulliver’ over de kleine koning der dwergen van de ‘Tuath Luchra’ en de ‘Lupracan’. En nog altijd wonen daar ‘Leprechauns’. In 1917 geeft de wijze kabouter zijn naam aan het landgoed in Lunteren De oudste kabouter, Leperkoen, zegt goedmoedig: “Ga voort met je gedachten, wij komen als je ons nodig hebt, ga voort, alles komt terecht”.

 

Ons Huis

De Familie Voute laat in 1916 door architect Lelieman ten bate van de stichting .Ons Huis. uit  Amsterdam, De Leperkoen bouwen. De doelstelling van deze stichting is: .Alles wat het leven rijk en vol kan maken binnen het bereik van allen, zonder onderscheid. In Mei 1917 heeft deze stichting bij haar 25-jarig jubileum het hotel (genaamd: Vakantiehuis de Leperkoen) in gebruik genomen teneinde er in de zomer voornamelijk kansarme groepen een vakantie te bieden. Het huis wordt gebouwd op de Lindeboomsberg, langs de voormalige Wekeromse Lijkweg, zo genoemd naar  de vele oude graven en grafheuvels. Vanaf 1934: Kampeer en Bungalowbedrijf Brochure met nieuwe naam: .Kampeer en Bungalowbedrijf de Leperkoen.

Men kon tenten huren, paardrijles nemen en er was een kampeerschool. De .Eerste Kampeerschool van Nederland. Twee bungalows werden gebouwd, Puikebest en Budde rond 1936 en Tobias voor opslagplaats voor tuingereedschap. Bungalow Tjerne is begin jaren vijftig gebouwd.

1950 de eerste bungalow is nr 21 en de eerste stacaravan is op het terrein Tjerne gebouwd.

1955 verbouwing voltooid en de naam verandert in Sportchalet de Leperkoen. De toenmalige prinses Beatrix komt op werkweek.

 

Landgoed de Leperkoen

Landgoed De Leperkoen te Lunteren is gelegen op de oostelijke helling van de Lindeboomsberg, een stuwwal uit de voorlaatste ijstijd, in de buurtschap Meulunteren. Het terrein heeft een verval van 25 meter.
Het Landgoed bestaat uit 32 hectare bos en weide met een landhuis, caravans (48 stuks in privé bezit), 2 woonhuizen en enkele vakantiehuisjes (in privé bezit) en een openlucht zwembad.

Adres: Vijfsprongweg 25
6741 JA Lunteren

www.leperkoen.nl

***

Bovenstaand verhaal is geschreven door: Berthie Speelziek- de Jong, het verscheen eerder in de Veluwenaar no: 4 oktober 2007