Aan de Oude Arnhemseweg, schuin tegenover de Herberg Woeste Hoeve, ligt een oude schapenbegraafplaats. Ongeveer 200 jaar geleden, toen er nog veel heidevelden waren en kudden schapen de heide afgraasden, was er vermoedelijk een epidemie (miltvuur) onder de schapen en heeft men dode schapen begraven in de berm van de weg. Als markering heeft men toen haagbeuken geplant in een cirkel van ongeveer vier meter middellijn.
De schapenbegraafplaats met het houten bord – Foto: Jac. Gazenbeek(†)
Doorgeschoten
Situatie rond 1990 – Foto: Louis Fraanje
De haagbeuken groeiden uit tot het zogenaamde koepeltje. Het was gesitueerd bij de oude oost-westweg langs de Woeste Hoeve. Het oude tracé van die weg is na de aanleg van de autosnelweg A50 (zuid-noordweg) nu verdwenen. Aanvankelijk werden de haagbeuken als heg geknipt maar later schoten een aantal stammen door tot beukenbomen. Aanvankelijk waren een tiental beuken nog duidelijk in een zuivere cirkel aanwezig, pal tegen het huidige wegdek aan. Het fietspad loopt erachter langs.
Het vroegere knippen op 1 meter hoogte was toen de bomen er nog stonden aan een aantal bomen te zien. De beukenbomen, naar schatting 150 tot 200 jaar oud, gingen langzamerhand dood. Eerst de toppen van de bomen en daarna de rest. De bomen zijn later omgezaagd.
Volksgeloof
De kring van beukenbomen was een bijzonder plek. Volgens het volksgeloof zou het op deze schapenbegraafplaats binnen de kring van bomen nachts bij de Woeste Hoeve hebben gespookt. Niet ver van de schapenbegraafplaats loopt ook de Spoekweg. Bovendien zou in stormachtige donkere nachten de Woeste Hoeve wel eens bezoek krijgen van Gleuiende Garrit ofwel Gloeiende Gerrit.
De eeuwenoude herberg ‘Woeste Hoeve’ – Foto: Jac. Gazenbeek(†)
Gleuiende Garrit
In de oude hoeve woonden twee ongehuwde broers die niet zo goed met elkaar konden opschieten. Ze besloten, dat ze een vrouwelijke hulp moesten hebben. Die kwam en daarmee werd de kiem gelegd voor nog grotere verwijdering tussen de broers. De oorzaak was, dat ze allebei met de huishoudelijke hulp wilden trouwen. Er kon echter maar met één van de broers worden getrouwd en dat gebeurde dan ook. De broer van Gerrit trouwde met de dienstmaagd.
Gerrit was vreselijk jaloers en begon zijn broer te haten. Tijdens de eerste huwelijksnacht van het echtpaar stond Gerrit om middernacht op en stak het rieten dak van de hoeve in brand. Zijn broer en diens vrouw werden door het vuur verrast en kwamen om.
Hoe de eeuwenoude herberg Woeste Hoeve ten onderging – Houtsnede Jac. Gazenbeek(†)
Na zijn daad vluchtte Gerrit dwars over de toen nog aanwezige uitgestrekte heidevelden naar de Onzalige Bossen in de buurt van Rheden en daar werd hij gepakt. Nog steeds zou gloeiende Gerrit ‘s nachts in de buurt van de in 1771 herbouwde Woeste Hoeve en het schapenkerkhofje rondspoken.
Afgezien van de spookgeschiedenis zijn er in werkelijkheid in meer recente tijden nare dingen gebeurd in de directe omgeving van het kerkhofje.
Eind september 1944 passeerden duizenden vluchtelingen uit Arnhem, mannen, vrouwen en kinderen, sommigen uitgeput, het schapenkerkhofje. De meesten van hen waren al moe van de achter hen liggende oorlogsjaren. Ze gingen ver van huis een donkere, vierde oorlogswinter en een onzekere toekomst tegemoet.
Schoten
Ongeveer vijf maanden later zullen in de vroege ochtend van 8 maart 1945 bij de schapenbegraafplaats schoten zijn gehoord van de Vlaamse SS-ers, die 117 gevangenen op die ochtend op korte afstand hiervan op last van de Duitse bezetter hebben doodgeschoten. (Lees ook: Onbedoelde aanslag op Rauter bij Woeste Hoeve ). Ongeveer veertig dagen later werden in deze omgeving de Duitsers verdreven en kwamen de bevrijders.
Kleine aanvulling
Hier eventjes nog een aanvulling op het verhaal van het schapengraf tegenover restaurant de Woeste Hoeve,
Ik heb zelf 22 jaar lang in het Tolhuis op de Woeste Hoeve gewoond en van mijn vader heb ik vele verhalen gehoord over dit kerkhof.
Als je met de rug naar het Restaurant staat zie je nog een kring van beuken dit was de omheining van de put waar de zieke schapen die waren gestorven aan miltvuur in werden begraven, Jammer dat de Rijkswaterstaat de grote beuk heeft omgezaagd. De schaapherder kwam geregeld in de Herberg om een neutje te drinken.
Als je vanaf het Tolhuis de Hoeve Delle inloopt dat is het pad waar ik elke dag op de fiets doorheen reed naar de grote weg om daar met de bus naar de School in Beekbergen te gaan aan het eind van dit pad was ook een kolk waar de schapen gewassen werden. Als je daar nu loopt kun je zien aan de natuur dat de kolk door de oerbank die daar zit op een andere plaats weer naar boven komt.
,
Stien Wassink- Gelder
Nieuwe situatie
Hoe nu verder met de schapenbegraafplaats? Het geheel maakte lange tijd een desolate indruk. Wilde varkens hadden de berm omgewoeld en er stonden nog een aantal stompen van oude bomen. Teneinde deze bijzondere plek te markeren en daarmee voor de toekomst in cultureel-historisch opzicht zeker te stellen, is deze bijzondere plek zoveel mogelijk in de oude toestand hersteld. Na een grondige renovatie en een nieuwe beplanting met beuken, ziet het er weer heel aardig uit.
De nieuwe situatie met een laag raster om o.a. de zwijnen te weren – Foto: JGS
Zoals u inmiddels in het vorige artikel hebt kunnen lezen, is er – door toedoen van de Dorpsraad Loenen – een nieuw bord geplaatst. Dat deze bijzondere plek weer in ere hersteld is en er een nieuw bord is geplaatst, vinden we geweldig. De Jac. Gazenbeekstichting juicht een lokale actie als deze van harte toe en kunnen er niet genoeg op blijven hameren, hoe belangrijk zo’n stukje ‘Cultureel Erfgoed’ is!
Met dank aan: Dorpsraad Loenen, Willem van Ark jr, Gemeente Apeldoorn, Stien Wassink- Gelder
Bron: de Apeldoornse Courant W. Venenema, Beekbergen
