Zo’n Kerstboom heeft geen rode of zilveren ballen nodig – Foto: ©Jac. Gazenbeek(†)
Over sparrenbomen, spoorzoeken en verzonken klokken
Het sprookje van de kerstboom begint voor de meeste mensen op het moment, dat schuiten, vrachtauto’s, bakfietsen, hittekarren en andere vehikels de groene sparren stad of dorp binnenrijden en op de markt, de kade, langs de gracht of in de steeg naast de bloemisterij de uitstalling kan beginnen.
Dat gebeurt soms al een paar dagen nadat Sinterklaas zijn hielen heeft gelicht en het dus nog een paar weken duurt, voor en aleer het feest van het licht begint. Heel vluchtig is dan nog de aandacht van de voorbijganger voor de groene, geurende piramiden, al geven ze misschien even een visioen van stralend kaarslicht en glinsterend engelenhaar, gedrapeerd om donkere naaldentakken. Maar de bloemist en de man, die er met de handen diep in de zakken, de kraag hoog- op, bij heen en weer drentelt zeggen: „Och, zo vroeg kopen de mensen nu nog geen kerstboom. Je zet ze er neer, omdat een ander ’t ook doet. Maar ’t is natuurlijk klinklare onzin: ’t kópen begint pas drie dagen voor Kerst…..
Symbolen van het eeuwig leven
Al die tijd liggen de symbolen van het eeuwig leven daar dus maar te wachten. Dat doet wel eens een beetje triest aan. Niet, dat een sparrenboom hinder heeft van regen, mist, natte sneeuw of het langs razend verkeer. Maar buiten in het bos was het toch wel wat anders dan met afgehakte voet tegen de grachtbomen of tegen elkaar geleund, tot hoge stapels opgetast en de stekelige takken in elkaar hakend, willoos te wachten tot je weggesleurd wordt uit de grote hoop…
Omgezaagde boom wordt uit het bos gesleept
Handelsobject
Enkele dagen geleden stonden ze nog ver weg, ergens in het Veluwse land, de markante toppen afgetekend tegen de grijze decemberhemel. Stil en zwijgend, als bewaarden ze een geheim. De konijnen speelden aan hun voet, een roedel herten vond des daags diep in hun ondoordringbare dekking een veilige schuilplaats en ’s nachts sliepen de mezen en de goudhaantjes onder de beschutting der takken.
Toen, met het vredesfeest nog maar amper in zicht werden de kerstbomen een object van loven en bieden. Wat wordt de marktprijs? Hoeveel staan er op de bunder?
Het lot van de bomen
De Kerstboom brengt licht in de warme huiskamer
Hebt u geen betere aan te bieden dan deze scharminkels? Met handslag werd beslist over het lot van de bomen en de bankrekening speelde daarbij een belangrijke rol. Als december in het land komt, dringen arbeiders met bijlen en zagen het bos binnen. Aan de lopende band worden de vrachtauto’s geladen.
Dagen duurt dat, dan is het Kerstbomen-bos veranderd in een kaalslag, waar afgebroken takken rondslingeren, overal witte littekens de vroegere standplaatsen aanduiden en hier en daar nog een zielig sparretje als van nul en gener waarde bleef staan. Het heirleger der honderdduizenden is op weg om zijn laatste rol te gaan spelen in… een sprookje!
Het ijdele boompje
Andersen vertelt van een klein sparretje, dat niet bijster tevreden was met zijn geringe afmetingen en zijn – overigens heel schappelijk – plaatsje onder de zon. Hij wilde sneller en hoger groeien om boven de andere bomen uit te kunnen kijken.
Toen het van een vogeltje, dat in de stad tijdens het kerstfeest naar binnen had gegluurd, hoorde van sparrenbomen, die uit het bos gehaald en in de huizen prachtig opgesierd waren met brandende kaarsen, zilveren sterren en gouden appels, toen wilde het kleine boompje ook zo dolgraag omgekapt worden.
Aldus geschiedde: het sparretje werd ook kerstboom, verhuisde naar de stad, werd in een warme huiskamer opgetuigd en… was daar wát trots op. Maar een paar dagen later was de glorie al voorbij: het boompje werd in een donkere hoek van de schuur gesmeten, later in stukken gehakt en met de vuilnisman meegegeven. Elk sprookje heeft een moraal en deze is in het onderhavige geval niet moeilijk te ontdekken.
Duistere midwintertijd
Het sprookje van het door ons geïdealiseerde sparrenboompje heeft nog meer facetten. Het tovert ons het beeld voor de geest van hoge sterrennachten of een stuivende sneeuwstorm, die de takken siert met zijn blanke dons. Daar hoort tintelende kou bij en de geheimenis der lange nachten en zo vanzelf roept dat allemaal beelden op van de duistere midwintertijd, waarin de kleine, groene boom, getrokken in de sfeer der huiselijke intimiteit, het symbool wordt van licht en vrede, van het onvergankelijke leven.
Het Veluwse bos onder een witte deken – Foto: ©Jac. Gazenbeek(†)
Trek er op uit
Goed is het in de donkere dagen voor Kerstmis – of op die dagen zelf – een ferme tippel te maken door ’t bos, want daar, dwalend door de schemering der dennenwouden met de melodie van de wind boven uw hoofd, komt de kerst- stemming als het ware vanzelf in uw hart. Een kennis uit het westen heeft ons al meermalen verteld, hoe hij zich voelt, als hij bij Driebergen het winterse polderland achter zich laat en uit de trein de eerste dennen en sparren ziet opdoemen.
“Als ik”, zo zegt hij, “de heuvels met hun vacht van donker naaldhout, de hei met haar berken, grillige vliegdennen en hier en daar een spookachtige jeneverbes zie opdoemen, dan is het of ik van een nuchtere, zakelijke wereld terugkeer tot het romantische verhaal, waarin houthakkers, jagers en kolenbranders een rol spelen…”
Misschien wel sneeuw
Stilleven in het winterse bos – Foto: ©Louis Fraanje
Twee volle vrije dagen staan voor de deur, één van beide zal toch stellig het weer brengen, geschikt voor een tocht door het kerstboomland. Misschien ligt er wel sneeuw of is de wereld witberijpt. Op het moment, dat we dit schrijven zit de wind in ’t noordoosten en eergisteren sneeuwde het. Het was maar nat spul en verdween even snel als het gekomen was, doch wie weet, wat er morgen gebeurt. En bedenk, dat er niets mooiers is, dan een tocht door het besneeuwde bos! De arresleden van VVV zullen misschien wel klaar staan, doch zo niet, dan maar te voet. Dat heeft ook zo zijn voordelen.
©Jac. Gazenbeek(†), December 1960
(Wordt vervolgd)
