Strandjutter op Texel – ©Eigen foto
Vanaf het Veluwse zand, naar Noordzeestrand!
Tijdens de Kerstdagen waren wij weer eens op het eiland Texel. Even ‘uutblaozen’ en de zilte zeewind door je haren laten waaien. Juist in deze tijd van het jaar is het heerlijk vertoeven op de Wadden, vooral als het flink stormt. Het weidse gevoel van ruimte en de grootsheid van de Schepping, trekt hier diep door alle vezels van je lichaam. Even in een totaal andere omgeving vertoeven, even heel iets anders dan de bossen en de heide van de Veluwe!.
Vanaf het Noordzeestrand naar Veluws zand?
Bij mijn oude vriend Martin Spoelstra uit IJmuiden is het net andersom, hij groeide op vlakbij de zee. Die struinde als jochie door het duin en langs het strand, maar is toch ook al vroeg bezeten geraakt van de Veluwe en alles wat daar mee te maken heeft. Hoe dat zo is gekomen, daarover schreef hij een mooi verhaal op ons weblog: Van het water naar het zand. “Het kan verkeren”, zei Bredero al, de beroemde dichter uit de Gouden Eeuw!
Sil de Strandjutter
Als de Noordzee zich aan je vertoont met zijn woeste golven en bulderende westerstorm, zoals op Eerste Kerstdag het geval was, dan is het ‘puur’ genieten. De striemende zilte zeewind, die je bijna omver gooit op het strand. En… aan je voeten een kolkende en bruisende branding die de wind overstemd. Woow!
Dan voelen we ons een beetje ‘Jutter’, en zien we in gedachten een man met zijn fiets aan de hand, waar van alles op vastgebonden zit, over het strand struinen. Je voelt je dan net ‘Sil de Strandjutter’ in het boek van Cor Bruijn uit 1940, geïllustreerd door Anton Pieck, dat later door Willy van Hemert bewerkt is tot de gelijknamige televisieserie.
Een deel van de enorme verzameling in het Juttersmuseum – Foto: ©Louis Fraanje
Juttersmuseum
Hoewel wij al vele jaren op Texel komen, waren we nog nooit in het Juttersmuseum bij De Koog geweest, heel erg slordig van ons, mag ik wel zeggen. Maar… om de een of andere reden kwam het er gewoon niet van. Dat hebben wij deze vakantie ruimschoots goed gemaakt, en zijn we op Tweede Kerstdag een kijkje gaan nemen.
Texel heeft een rijk juttersverleden. Het Schipbreuk- en Juttersmuseum brengt met een filmvertoning en juttersverhalen dit leven dichterbij. Oude juttersvondsten, van meer dan 75 jaar, staan uitgestald op het terrein van de bijna 200 jaar oude boerderij Flora. Het ligt aan de Californiëweg afslag 13, vlakbij De Koog.
We worden ontvangen door André Eelman die samen met Judith Vlaming- van der Zee, de nieuwe uitbaters van het Juttersmuseum zijn geworden. Twee zeer enthousiaste jonge mensen, allebei geboren en getogen Texelaars. Sinds afgelopen zomer hebben zij het Juttersmuseum overgenomen van Jan Uitgeest.
André Eelman bij het schilderij van het gestrande schip ‘Hunte’ rond de jaarwisseling 2001 op 2002 – Foto: ©Louis Fraanje
Bijzonder museum
Het Schipbreuk- en Juttersmuseum Flora werd in 2006 uitgeroepen tot een van de tien meest bijzondere musea van Nederland. Dat is in belangrijke mate de verdienste van Jan Uitgeest, die zelf op de boerderij bij het museum werd geboren en er al zijn hele leven woont. Wie met hem een rondje langs de expositie maakt, begrijpt al snel waar dat succes vandaan komt. Uitgeest is een gezellige kerel en een geboren verteller, die bij elk voorwerp met schijnbaar achteloos gemak een verhaal uit zijn mouw schudt.
Jan Uitgeest – ©Foto: Gertha Wessels
Levenswerk
“Jan heeft hier het eerste enige echte en grootste strandjuttersmuseum ter wereld opgebouwd. Wij zien het als een uitdaging om dit voort te zetten en ook uit te breiden. Het is een museum dat je gewoon niet mag missen wanneer je op Texel bent”, aldus Eelman.
Jan Uitgeest is blij dat zijn levenswerk wat hij samen met zijn vrouw Elly heeft opgebouwd nu in goede handen is: “André en Judith begrijpen de waarde en hebben de ervaring, het ondernemerschap en de passie om de juttersgeschiedenis voor een breed publiek te tonen en te vertellen”. Jan Uitgeest blijft actief als verhalenverteller in het museum.
Als wij het museum bezoeken is Jan helaas verhindert, maar Judith Vlaming neemt ons vandaag mee door de schuren vol met jutterspullen, en verteld met passie over het juttersleven.
Ongelooflijk, wat een verscheidenheid aan spullen, die hier hangen, staan en liggen. Je moet er zelf geweest zijn om dit ‘aan den lijve’ te ondervinden, grandioos. Aan ieder voorwerp zit wel een verhaal, soms met veel humor en een ander dramatisch, maar altijd verlevendigend.
Jutters en stropers
Ook laat ze een kleine fles in de vorm van een zeehondje, gevuld met zand aan ons zien. “Gevonden op het strand toen ik 10 jaar oud was”, zegt ze glunderend. Fransien hangt aan haar lippen en vraagt ‘honderd uit’, en ze krijgt ‘rappe’ antwoorden, die getuigen van kennis en liefde voor het juttersbestaan.
Fransien luistert aandachtig naar de juttersverhalen – Foto: ©Louis Fraanje
Schitterende verhalen passeren de revue. Het doet ons denken aan de ‘stropersverhalen’ bij ons op de Veluwe. “Ja, ik denk dat er volgens mij ontzettend veel overeenkomsten zijn”, zegt Judith, als ik haar daarover vertel.
“Jutten is eigenlijk ook een beetje stropen, je stroopt het strand af naar allerlei zaken die er aangespoeld zijn. En de kunst is altijd, om er eerder te zijn dan de ‘Strandvonder” (toezichthouder), want het is eigenlijk illegaal.
Jutterskoorts
Noem het maar ‘Jutterskoorts’, een soort oergevoel dat je van jongsaf meekrijgt en dat je je levenlang niet meer kwijtraakt”, is het antwoord wat ik te horen krijg.
Vol overgave verteld Judith Vlaming haar verhalen aan de enthousiaste bezoekers – Foto: ©Louis Fraanje
Aanrader
Al met al is een bezoek aan Texel niet volledig zonder het Juttersmuseum aangedaan te hebben, dat begrijpen we maar al te goed. Voor mensen die meer over de jutters en hun avonturen die zij beleefden willen horen, is het absoluut een aanrader.
We besluiten met een prachtige zinsnede uit het nieuw verschenen boek:
”Jutters en Strandvonders van Texel“
“Als de wind aanwakkert, begint het bloed van de jutter sneller te stromen. Dan wil hij naar het strand. Ligt er nog wat? Spoelt er wat aan? Is hij er eerder dan de andere jutters? En… is hij de strandvonder te snel af?”
Wij hebben met plezier geluisterd naar deze schitterende en bijzondere verhalen over de ‘Jutters’ op Texel. En we vonden eigenlijk ook wel, dat er heel veel overeenkomsten zijn met de ‘Stropersverhalen’ op de Veluwe. Mede daarom, wilden wij u laten meegenieten van de sfeer op Texel.
Daarnaast zien wij het ook als een stukje cultuur dat -net als onze Veluwse verhalen – zeker bewaard moet blijven. Vandaar ook deze “Blik over de grens” , die achteraf gezien, toch zoveel overeenkomsten vertoonde!
V.l.n.r.Jan Uitgeest, André Eelman en Judith Vlaming- van der Zee – ©Eigen foto
Meer informatie: Schipbreuk- en Juttersmuseum Flora op Texel
