De herder met zijn kudde en hond op de heide – Foto: ©Archief
Respect voor de hond
Want voor de hond, hun bewaker in eerste instantie, hebben de wolligen respect. Al heb je natuurlijk ook in herdershonden goede en minder goede soorten. Vraag ’t Mouw maar. Die gaf immers de voorkeur aan Hollandse herders. “Die Duitse draaien alsmaar om je heen, da’s niks. De Hollandse blijven tenminste achter je lopen”, zegt hij.
Hij heeft ook een tijdje een hondje gehad, dat Fik heette, dat was zijn favoriet: “Het was een merakelse smakker: hij beet de beesten niet, maar hij kneep ze met de bek in de poten als ze stiekum wegliepen”.
Hij kende al zijn schapen
Als je zo lang dag in dag uit met een groep dieren optrekt ga je ze kennen als waren het mensen. Willem Mouw kende al zijn schapen uit elkaar, ook al waren het er soms meer dan honderdvijftig. “Ik kende ze aan hun gezicht”, zei hij en hij vertelt er bij, dat zoiets helemaal geen uitzondering is. Integendeel.
In de omgeving van Epe zwierf jaren geleden een herder rond, met wie Mouw soms wel eens in contact kwam. “Hij kende zijn schapen niet alleen van gezicht, maar ook aan hun stem”, zegt de zevenenzeventigjarige.
Willem laat zijn hond uit de klomp drinken, op de heide bij Elspeet in 1941 – Foto: Copyright ©Spaarnestad Photo
Aan hun stem
Hij illustreert zijn bewering met het verhaal van de ongelovige broer:
“Die schaapherder uit Epe had namelijk een broer, die maar niet wilde geloven, dat je zo’n grote hoeveelheid dieren zuiver en alleen door de manier van blaten kon onderscheiden. De twee kregen er een compleet meningsverschil over en ze besloten de proef op de som te nemen.
Ze gingen naar de kudde. De ene schaapherder bleef buiten de kooi staan, de broer ging naar binnen. Een schaap blaatte, de schaapherder liep naar binnen en wees zijn verblufte bloedverwant zonder aarzelen het bewuste dier aan. Deze geschiedenis herhaalde zich een paar keer. Toen besloot de broer de schaapherder beet te nemen. Toen deze weer buiten de kooi stond bootste hij het geblaat van een schaap na. De schaapherder kwam terug en zei: “Er is hier maar één schaap, dat zo kan blaten en dat ben jij”.
Stropen
Willem Mouw kent vele van dergelijke verhalen uit verleden dagen. Hij is een streng man, nimmer bang een oordeel te vellen. Maar als hij over het veelvuldig stropen uit die tijd spreekt, komt er een glimlach om zijn mond. Stropen was verboden. Toen ook. Vele Veluwe-bewoners vertellen echter nog hoe vroeger de heidevelden behoorden aan de mensen die er woonden. Later veranderde dat. De grond kreeg eigenaren. De mensen uit Elspeet, Hulshorst en al die andere dorpjes, konden daar moeilijk aan wennen en niemand zag veel verkeerds in zo nu en dan een stroperijtje. Iedereen deed het eigenlijk. Willem Mouw ook. “Het had immers voor mij dubbel voordeel”, zegt hij nu, “ik verdiende er wat aan. Enne, een haas smaakt iezig fijn in de pan”.
Het stropen van Mouw werd bovendien nog in de hand gewerkt door zijn hond, die een over-ontwikkeld jachtinstinct bezat en van geen konijn kon afblijven. Een tijdlang ging dat goed. Toen kwam er een nieuwe jachtopziener en die leek ’t wel speciaal op Willem Mouw voorzien te hebben. Ik stop er mee, besloot de schaapherder, toen hij bemerkte hoe de jachtopziener hem soms hele dagen bespioneerde.
Hazenplaag
Willem Mouw zit tijdens het gesprek de appels te schillen – Foto: ©Archief
Wist echter zijn hond veel! Het dier beet op een goede dag toch nog een haas dood, alle roepen van zijn baas ten spijt. De jachtopziener zag het en toen herder en kudde des avonds terugkeerden, hield hij Willem Mouw aan. Veiligheidshalve had deze de dode haas gelaten waar ie was. De jachtopziener viste achter het net.
Brief aan de minister
Een tijd later ook. Er heerste toen een hazenplaag en met de hem eigen rechtlijnigheid van denken had Willem Mouw een brief aan de minister van landbouw geschreven, waarin hij de bewindsman vroeg vergunningen uit te geven, die het afschieten van overtollige hazen mogelijk maakte.
Vergunning
De vergunningen kwamen er en Mouw kreeg er ook een. Hij stond juist druk te paffen en te manipuleren met een oud jachtgeweer, toen de jachtopziener langs kwam. De vergunning sloeg de man met stomheid, want: “Hij kon ook niet zo goed lezen en begreep wat ’t was, dat papier!”
Appels schillen
Urenlang kan Willem Mouw zo vertellen over zaken, die de generatie van vandaag nooit kenden. Zijn handen rusten dan niet. Daar is hij de man niet voor. Hij vindt altijd wel een karweitje, waarmee hij onder het praten bezig kan zijn: desnoods appels schillen. Slechts af en toe wacht het werk als hij met een enkel handgebaar een belangrijke zin onderstreept. En vaak is dat dan een zin waarin de woorden “vroeger” en “tegenwoordig” voorkomen. Want wat 1964 de wereld brengt is niet altijd iets, waar Willem Mouw zich over verheugd.
Auteur onbekend!
Bron: Leeuwarder Courant d.d. 17 oktober 1964
Lees ook: De schaapskudde – Elspeets Geschiedenis
Willem Mouw stierf op 4 november 1973 en ligt begraven op de begraafplaats in Elspeet – Foto: ©Louis Fraanje
***
“Ter nagedachtenis”
Mede omdat de naam Mouw ons natuurlijk bekend in de oren klinkt, denkend aan de onlangs overleden schaapherder en vriend Cos Mouw uit Elspeet, vonden wij het verhaal over Willem Mouw belangrijk om te plaatsen. Cos Mouw heeft als jongen veel met zijn oom Willem Mouw opgetrokken, die hem de kneepjes van, en de liefde voor het vak bijbracht. Cos hoopte vandaag 72 jaar te worden, helaas heeft het niet zo mogen zijn.
Schaapherder Cos Mouw heeft van zijn zakdoek en petje gemaakt als bescherming tegen de zon – Foto: ©Louis Fraanje
Ereplaats
Mede daardoor zal de naam van schaapherder Cos Mouw – net als zijn grote voorganger Willem Mouw – voor altijd verbonden blijven met de schaapskudde in Elspeet. Twee markante en unieke personen, die door hun leefwijze zo’n groot stempel hebben gedrukt op de Nederlandse samenleving en de Veluwe in het bijzonder. Beide mensen verdienen zeer zeker een ereplaats als herinnering in het dorp Elspeet.
Mooie opsteker voor Elspeet zouden wij zeggen!
Respect
Daarbij mogen wij ook zeker niet zijn weduwe Christien vergeten, die – ondanks dit grote verlies – weer met haar zo geliefde kudde over de Elspeter Heide zwerft. Daarvoor kunnen wij alleen maar ontzettend veel respect hebben en hopen dan ook dat Christien dit nog vele jaren met haar schapen mag blijven doen.
Sterkte
Vanaf deze plek willen wij dan ook – juist op deze (verjaar)dag – Christien en zoon Evert, samen met zijn Mireille, namens de Jac. Gazenbeekstichting heel veel sterkte toewensen!
Lees ook:
“Een ‘Reus’ is geveld, maar een ‘Koningskind’ is geboren!” en “De Verhalenverteller en de Schaapherder”
Meer over de schaapherders Willem en Cos Mouw
