Herinneringen zijn gebleven
Alvorens dit verhaal te beginnen: ik ben vanaf 1963 tot 1998 jachtopzichter geweest op de Hoge Veluwe. Een leven lang tussen het grofwild, beheer en ook de jacht, waren een belangrijk onderdeel van mijn leven. Inmiddels ben ik al een aantal jaren met pensioen, maar de herinneringen zijn gebleven en maken nog steeds deel uit van mijn leven. Eén van deze herinneringen is het verhaal van het hert ‘de Zwiep’.
Jachtopzichter Jan Venema – Foto: ©Jan den Besten(†)
Herten met naam
De Zwiep, het zegt u waarschijnlijk niets, maar er is een tijd geweest dat de jachtopzichters namen bedachten voor de herten, vooral de al wat oudere. Ook werden de herten gefotografeerd op de diverse voerplaatsen. Belangrijk was, dat ze iets kenmerkend moesten hebben en dat lukte bij veel herten. Zo kreeg het hert ‘de Zwiep’ zijn naam, omdat het gewei een zwiepende vorm had.
De meerwaarde van het geven van een naam was, dat als wij het onder elkaar over het roodwild (herten) hadden en er werden namen genoemd van de herten, dan was dat voor ons zeer herkenbaar, we wisten waar we het over hadden.
Bij Oud Reemst op onze Hoge Veluwe viel het veelbesproken hert ‘de Zwiep’, en daarmee begint mijn verhaal.
Blik vol eenzaamheid
Toen ik jaren geleden vanaf de hoogzit aan de rand van de ‘Stafse Dennen’ op de voerakker bezig was het roodwild te tellen, kwam links van mij een hert aanlopen. Het keek naar het rustig, tegen een glooiing, laveiende kaalwild, maar in zijn blik lag eenzaamheid.
Toen ik hem wat beter bekeek, ontdekte ik zijn moeilijke gang en een geweigroei die er op wees dat hij een beroerde tijd had doorgemaakt. Aan beide kanten was de kroonvorming van het gewei slecht en nog gedeeltelijk in de bast.
Aan de rand van de voerakker ging hij liggen, de blik op het kaalwild gericht.
Tot de avond over het veld daalde heeft hij daar gelegen. Het kaalwild was intussen hogerop getrokken. Hij reageerde eerst niet, maar stond later toch moeizaam op en trok achter het kaalwild aan om even later in de schemering te verdwijnen.
Het kaalwild was intussen hogerop getrokken – Foto: ©Louis Fraanje
Afschothert
Toen ik mijn collega’s op de veertiendaagse wildvergadering vertelde wat ik gezien had, spraken wij met elkaar af het hert in de gaten te houden. Een tijd later, het was al bronst, zagen een jager en ik hem in de inham bij de ‘Stafse Dennen’ staan. Zijn gang was nog steeds erg moeilijk. Het was voor ons een duidelijke zaak dat dit hert geschoten moest worden, daar het grote kans liep om tijdens de bronst geforkeld (gedood) te worden. Toch moest dit eerst met de collega’s besproken worden. Het werd inderdaad op de afschotlijst geplaatst, maar die bronst hebben we ‘de Zwiep’ niet meer gezien. Het had zich blijkbaar op een voor ons onbekende plaats teruggetrokken en vertoonde zich niet meer.
De winter kwam met sneeuw, die grimmig over ‘de Plijmen’ joeg; de regen sloeg striemend neer en de winden rukten het wolkendek aan flarden; of er was mist waarin de vliegdennen zich spookachtig en grillig aftekenden. Maar… ‘de Zwiep’ bleef op zijn geheime plek, waar hij zich in de eenzaamheid van de Veluwe had teruggetrokken.
Loothert
Oud-jachtopzichters NP de Hoge Veluwe Eb Curré(†), Jan Venema en Mel Liefting(†) – Foto: ©Archief Jan Venema
Toen in het volgende voorjaar het jonge blad aan de bomen kwam, was het tijd voor ‘de Zwiep’ om weer van zijn eenzame plek naar zijn zomerverblijf te trekken. De zomer ging voorbij en weer was het bronst en ‘de Zwiep’ werd ‘loothert’, d.w.z. hij werd bij loting aan één van de jagers van het ‘Sint Hubertus Gilde toegewezen. Deze herten waren over het algemeen de wat oudere herten. Hoewel ‘de Zwiep’ trouw aan zijn omgeving bleef, was hij moeilijk te benaderen. Vele malen werd er op hem gejaagd. De ene tactiek na de andere werd gevolgd, maar steeds weer ontkwam hij aan het brein en de buks van jachtopzichter en jager.
Het lukte niet
Inmiddels was het weer winter geworden, en na een nacht met sneeuw werd de jager opgetrommeld. Met deze spoorsneeuw moesten we het kunnen waarmaken. De prentafdrukken van ‘de Zwiep’, met zijn vreemde wijdbeense gang in de achterhand, moesten te onderscheiden zijn van die van de andere herten.
De jager verscheen extra vroeg, zodat we er alle tijd aan konden besteden.
Een geweidrager
Toen we vertrokken was ik optimistisch gestemd. We schoven op de plaats van bestemming de auto in de dennen en bersten verder. De sneeuw knerpte onder onze zolen en we tuurden onafgebroken tussen de bomen en takken door, maar niets wees op de aanwezigheid van ‘de Zwiep’.
Plotseling… op een honderdtal meters: een geweidrager! We lieten ons op onze knieën vallen. We keken, alleen het lichaam van het hert was zichtbaar, het gewei ging schuil achter de dennentakken. Ik voelde dat het ‘de Zwiep’ was. Welk ander hert had het kunnen zijn? Goed aanspreken was niet mogelijk. We waren gespannen en op het moment voorbereid waarop schieten mogelijk zou zijn, maar hij draaide zich af en liep spits van ons weg. Ik herkende ‘de Zwiep’, het was hem dus wel degelijk.
De tijd verstreek snel en het licht begon te tanen. Het zou spoedig te laat zijn, maar de sneeuw zou ons helpen, tenminste dat dachten we. Het lukte niet en het ‘Oude Rustgebied’ bleef zijn winterverblijf.
Een geweidrager aan de rand van het ‘Oude Rustgebied’ in de winter – Foto: ©Louis Fraanje
Een blik van herkenning
Bezoekers, jachtopzichter en jager, soortgenoten en mekkerende moeflons heeft hij argwanend gadegeslagen, maar niemand wist precies zijn plaats. Op de voerplaats kwam hij niet. De kleumende roedels hebben zich tegoed gedaan aan de brokjes en het sterk geurende hooi, zonder dat hij er bij was.
In het daarop volgende voorjaar moet hij de overtrekkende vogels gezien hebben. Zich gekoesterd hebben in een lentezon, die hem nieuwe krachten gaf om aan te sterken en een nieuw gewei te voeden.
Ik heb hem nog een keer onder het eikenhout zien staan. In zijn ogen een blik die veel te zeggen had. Ik las daarin de gedachten dat hij mij vele malen gezien had. Hij herkende mij en ik hem, en we voelden allebei het heden en het verleden. In zijn markante kop las ik ook: “Wat ben je nu weer van plan?” En… weer was er een jaar voorbij.
Veelbesproken leven
Een jaar later in de zomer, hadden de herten in hun dagverblijf enkele bomen tot op het bot kaal geveegd. ‘De Zwiep’ daar dachten we op dat moment niet zoveel meer aan; er was werk genoeg. Tot de bronsttijd zich aandiende en de wildbaan dicht ging. Door de nevelige najaarsavonden en nachten klonk het onophoudelijke geburl van het roodwild.
Op vrijdag 29 september liep om zes uur ‘s morgens de wekker af. Ik hees me in m’n hertenleren broek, waste me en sloeg een paar boterhammen naar binnen. Om kwart voor zeven reden de jager en ik het veld in. De hei en de smelen werden door de rosse gloed van de opkomende zon belicht.
Een ander geschoten hert op de Hoge Veluwe, met de ‘breuk’ in de vang, wordt ‘doodgeblazen’ door jager Wil Huygen(†) en jachtopzichter Jan Venema – Foto: ©Jan den Besten(†)
Veelbesproken leven
Toen we later uit de auto stapten om te gaan bersen, burlde er ver voor ons een hert. In de buurt gekomen, verrees er uit de bosjes van ‘Oud Reemst’ een machtig dier. Ik had niet veel tijd nodig om hem aan te spreken, het was… ‘de Zwiep’.
Om kwart over negen viel het schot, het klonk ver over de Reemsterheide en het trof ‘de Zwiep’ inmiddels twaalf jaar oud. Hoog was de heide waarin hij viel, alleen de rechterstang was zichtbaar in het ochtendlicht. Het weidmannsheil en weidmannsdank werd uitgesproken, gevolgd door de breuk en daarna de pauze waarin een ieder zijn persoonlijke gedachten had. Bij mij vlogen de jaren van ‘de Zwiep’, die een veelbesproken leven heeft geleid, door mijn hoofd gelijk een oude legende, en ik voelde enige weemoed.
Tekst: Oud-jachtopzichter Jan Venema
Ook gepubliceerd in – gewijzigde vorm – De Veluwenaar 11e jrg. no. 4 – oktober – 2003
Lees ook de zesdelige serie: Lokroep van het vrije veld
