Minder dan één procent van de Lunterse bevolking was lid van de NSB
Op woensdag 25 maart j.l. werd in Partycentrum Floor te Lunteren, de 23e uitgave in de reeks Historisch Cahiers Ede. Het eerste exemplaar werd overhandigd aan burgemeester Cees van der Knaap uit Ede.
Martijn Stöfsel(56) uit Lunteren, heeft onderzoek gedaan naar de geschiedenis van zijn dorp en omgeving in de periode van de Tweede Wereldoorlog. Een groot deel van de uitgave staat in het teken van herinneringen van ooggetuigen uit deze tijd. Het cahier beschrijft het begin van de oorlog en het verloop ervan.
Uiteraard komt ook de binding met de NSB duidelijk naar voren, wordt het verhaal van de actuele Muur van Mussert beschreven en wordt een mythe ontkracht. Pas naar het einde van de oorlog wordt de situatie vele malen grimmiger, vooral door de komst van de SD in de Wormshoef. Maar uiteindelijk breekt op 16 april 1945 in Lunteren de bevrijding aan, nu bijna 70 jaar geleden.
Ooggetuigen
In het boek staan ook interviews met ooggetuigen, alleen zijn de citaten niet terug te leiden tot een persoon. Dat heeft wel als nadeel dat je niet meer kan terugvinden wat specifieke personen gezegd hebben. Persoonlijk vindt ik dat een beetje jammer. Vooral in het hoofdstuk waar verzetsmensen aan het woord komen, zoals onder andere op pagina 70:
Sabotage
In het najaar van 1944 is de spoorlijn van Ede naar Amersfoort meerdere keren door het verzet opgeblazen. De reden hiervan was dat ten westen van Ede door acties van het verzet een zeer zware trein dusdanig ontspoord was op de spoorlijn Arnhem-Utrecht, dat er geen zwaar genoeg materiaal beschikbaar was om de ontspoorde locomotief, die beide sporen blokkeerde, te bergen. De spoorlijn tussen Ede en Amersfoort was een manier om deze blokkade te omzeilen en werd daarom intensiever gebruikt voor Duits militair vervoer.
Op 15 september 1944 is voor de eerste keer succesvol de kippenlijn opgeblazen en op 30 september in datzelfde jaar voor de tweede keer ter hoogte van de Zeggelaarseweg. Op 26 oktober is dit opnieuw gebeurd, daarbij was De Leperkoen de uitvalsbasis.
Verzetsman Jan Bochove – 10 oktober 1924
“Ze wilden in september 1944, dat lijntje tussen Barneveld en Lunteren laten springen op het moment dat er een trein over reed. Met Van der Mheen, een van de jongens die later omkwam in de Betuwe, heb ik dat gedaan. Hij wist hoe het moest en ik moest mee om hem wakker te houden. Wij zijn ’s avonds naar Gazenbeek in de Woudduif op de Meulunterse Eng gegaan. Daar in de schuur lag de springstof en ook de wapens. We kregen daar wat te eten en gingen toen ’s nachts naar de spoorlijn. De Trotyl werd onder de rails gelegd en toegedekt met grind. Die nacht kwam er geen trein. Omdat we maar weinig springmiddelen hadden moest alles daarom weer weggehaald worden, voor het helemaal licht was. Het grind werd dan weer netjes gemaakt. Dan gingen we weer terug naar Gazenbeek. Dat hebben we drie nachten zo gedaan.”
Bovenstaand stukje interesseerde ons natuurlijk extra, omdat daarin ook de schrijver Jac. Gazenbeek genoemd wordt. Uiteraard wisten wij wel wie of dat gezegd zou hebben, dat was namelijk niemand minder dan de inmiddels 90 jarige Jan Bochove uit Ermelo. Hij was destijds ondergedoken in Lunteren en deze verzetsman heeft later het betreffende verhaal meerdere keren aan ons verteld.
Jac. Gazenbeek
Ook heeft de schrijver Jac. Gazenbeek op 7 mei 1955 in de Edesche Courant een schitterend verhaal geschreven over de bevrijding van Lunteren. Dit verhaal heeft ook in De Veluwenaar van April 1995 gestaan en is op 18 april 2013 als verbeterde versie gepubliceerd op ons weblog. Het betreffende verhaal is niet opgenomen in deze nieuwe uitgave, maar u kunt het nog eens nalezen op onze weblog: Lunterse herinnering aan de dag der bevrijding
NSB bolwerk
“Men zegt wel eens dat Lunteren een NSB-bolwerk was omdat daar de hagespraken plaatsvonden. Ik vond zo uit dat Groep 8 Kring Lunteren van de NSB zestig leden telde, waarvan een deel zogenaamde brood-NSB’ers. Als je dat afzet tegen het aantal inwoners, dan kom je op minder dan één procent. Landelijk was dat anderhalf procent”, aldus Martijn Stöfsel.
De restanten van de “Muur van Mussert” op de Goudsberg bij Lunteren – Foto: ©Platform Militaire Historie Ede
Muur van Mussert
Hij vindt ook dat de “Muur van Mussert” op de Goudsberg behouden moet blijven door er bijvoorbeeld een rijksmonument van te maken. “Dat is niet zozeer van belang voor Lunteren of Ede, maar een landelijk belang, geschiedenis kun je niet zomaar uitwissen”. Meer informatie: ‘Muur van Mussert’ staat te vervallen
Lunteren en de Tweede Wereldoorlog
Een boek wat zeker de moeite van het lezen meer dan waard is, en dan ook niet mag ontbreken in uw boekenkast. We mogen blij zijn met mensen zoals Martijn Stöfsel, die een waardevolle bijdrage leveren aan de geschiedenis van de Veluwe en in het bijzonder die van Lunteren. Mede daarom was het voor de Gemeente Ede reden genoeg om dit verhaal in de reeks van Historische Cahiers onder te brengen. Het boek, dat bij elkaar zo’n 176 pagina’s telt, is verkrijgbaar bij de boekhandels in Ede, in Lunteren oa. bij de Read Shop en Museum Oud Lunteren.
Prijs van € 12,50
U kunt het ook bestellen bij het Gemeente Archief in Ede: Publicaties – Gemeente Ede
