Sinds 1990 is het aantal tapuiten in Nederland met 90% achteruit gegaan
De tapuit is een broedvogel van heidevelden met zandverstuivingen, maar ook worden ze veel gezien in de duinen langs de kust. Tapuiten houden van lage, open en schrale vegetaties met zandige open plekken en dan moeten er ook nog konijnen zijn. Konijnen houden namelijk de vegetatie kort en verschaffen nestgelegenheid, want tapuiten nestelen graag in konijnenholen. Op de zandige open plekken zoeken de tapuiten lopend en rennend hun voedsel: insecten, spinnen, slakjes enz.
Tapuiten nestelen graag in konijnenholen, zoals hier op de heide bij Stroe. Het tapuitenvrouwtje brengt voer bij de jongen. Op zaterdag 6 juni 1970 zijn de foto’s gemaakt vanuit een ondergrondse schuilhut. De 45 jaar oude blauw verkleurde dia’s zijn gescand en weer als nieuw gemaakt – Foto: ©Gerrit de Graaff
Achteruitgang
De jaren verstrijken: de konijnen kunnen het hoge pijpenstrootje niet meer aan. Al die broedgebiedjes groeien dicht met gras en struiken. Door te weinig voedsel, te weinig konijnenholen om in te nestelen en het verdwijnen van zandige open plekken, laten de tapuiten op veel plekken in Nederland het afweten. Tapuiten zijn als broedvogels in aantal achteruit gegaan met wel 90% sinds 1990. In het laatste nummer van het blad ‘Vogels’ gaat Vogelbescherming iets doen voor de tapuiten. De organisatie gaat in de broedgebieden stukken afplaggen, stuifkuilen en zandige hellingen maken.
Het nest van de tapuit in een oud konijnenhol. Nadat de jongen waren uitgevlogen hebben we het hol opengewerkt – Foto: ©Gerrit de Graaff
Stroeërheide
Rond de heide bij Stroe lagen vroeger talloze kleine zandverstuivingen en heide met veel konijnenholen: een lustoord voor tapuiten. De laatste jaren is de tapuit ook hier zeldzaam geworden. Niettemin worden nog enkele exemplaren gezien langs de Houtbeek bij Stroe en in de omgeving van Radio Kootwijk. Heel lang geleden hebben we eens gekeken hoe dat gaat met een tapuitennest in een konijnenhol. Na wat zoeken in mijn dagboeken vond ik het. In het dagboek van 1970 (45 jaar geleden!) staat de situatie nauwkeurig beschreven. Enige tijd daarvoor had ik een nieuwe Pentax spiegelreflex camera gekocht en ik maakte toen al verhaaltjes met zwart-wit foto’s voor de krant. Bijgaande foto’s zijn in zwart-wit al eens gepubliceerd in de krant. In werkelijkheid waren het kleurendia’s. De 45 jaar oude, blauw verkleurde dia’s stonden nog ergens in een bak met oud spul. Het materiaal heb ik opgezocht en gescand, het blauw eruit gehaald en een beetje bewerkt. Zo werden de oude verkleurde dia’s omgetoverd tot redelijk vertoonbare digitale foto’s. Hierbij het verhaal uit mijn dagboek over de tapuiten in een konijnenhol.
De tapuitenman met de zwarte oogstreep voert de jongen één keer in een kwartier. Het tapuitenvrouwtje drie keer – Foto: ©Gerrit de Graaff
Voorjaar 1970
De Stroeërheide was in die tijd veel natter als tegenwoordig. We vonden op 18 april 1970: 7 gruttonesten, 4 kievitsnesten met 3 en 4 eieren en een wulpennest met vier eieren. Ook werden geregeld korhoeders op de heide gezien. Niemand lette in die tijd op de vogels en de vlinders in de boswachterij Kootwijk. Staatsbosbeheer was druk met de houtproductie. Er was geen plek voor edelherten en wilde zwijnen. Hoe anders is dat nu…
In het voorjaar van 1970 ontdekten we, natuurliefhebber Evert van Hell en ik, tapuiten op verschillende plekken op de heide bij Stroe. De vogels fascineerden ons. De tapuiten weten ons bij de vele konijnenholen met eindeloos geduld te misleiden. Uiteindelijk vonden we een nest in een bijna dichtgegroeid hol. Het zat ongeveer 60 cm. diep en we konden voorzichtig het nestje en de eitjes voelen.
De jonge tapuiten verlaten het hol om buiten het voedsel van de ouders aan te pakken – Foto: ©Gerrit de Graaff
Ondergronds en bovengronds
We hadden inmiddels een hoog houten hutje gebouwd met twee openingen om foto’s ondergronds en bovengronds te kunnen maken. De hut hebben we op twee meter van het hol in de grond gegraven. Zulk graafwerk moet uiteraard snel en verantwoord gebeuren. Op zaterdag 6 juni 1970 waren de jongen groot genoeg. Vroeg in de ochtend hebben we toen voorzichtig een sleuf gegraven van het nest naar de hut en afgedekt met een strook hardboard. Alles werd bedekt met heide. Om de beurten gingen een tijdje in de hut. Steeds liep één van ons weg, om de indruk te geven dat het gevaar weggaat. Zo konden we ondergronds foto’s maken. In een kwartier kwam het vrouwtje drie keer de jongen voeren en het mannetje slechts één keer. Het mannetje zat vaak op de uitkijk boven op het dak van de schuilhut: 15 cm boven ons hoofd. Later gingen de jongen in de ingang van het hol zitten wachten en om het voedsel aan te pakken. De jonge tapuiten zijn met succes uitgevlogen en wij weten voor altijd hoe tapuiten nestelen in een konijnenhol.
Ook gepubliceerd in de Barneveldse Krant – 09-05-2015
