Zorgvuldig begeleid afschot
Laatst gebeurde het weer. Aan bezoekers die ik rondleidde op de ‘Hoge Veluwe’, legde ik uit dat in het Park met de huidige stand van tegen de 250 edelherten de draagkracht voor roodwild maximaal benut wordt. Dat er dus maatregelen nodig zijn om de populatie op dat peil te houden, anders zou binnen enkele jaren het aantal herten al kunnen toenemen tot enkele duizenden. Want omdat de meeste hindes ieder jaar een kalfje krijgen, zou de populatie per jaar met ongeveer de helft groeien en daarvoor is er geen voedsel genoeg.
Helaas, zo legde ik verder aan mijn publiek uit, kun je er maar op één manier voor zorgen dat de situatie niet uit de hand loopt, namelijk door zorgvuldig begeleid afschot. Daar had echter niet iedereen vrede mee: kunnen dieren in periodes van voedselschaarste dan niet bijgevoerd worden? Maar daarmee maak je het probleem natuurlijk alleen maar groter. Of kunnen ze niet verdoofd, gevangen en elders uitgezet worden? Ja maar wáár dan en als er al een plek te vinden is, dan is verplaatsen van het probleem alles wat je hebt bereikt.
De wolf als vierbenige jager ergens in Duitsland – Foto: ©Louis Fraanje
Wolvenonderzoek
De vraag waar het om draait is uiteraard: hoe gaat het dan ècht in de vrije natuur. Op grond van mijn wolvenonderzoek in Canada, kan ik daar antwoord op geven. De wolf, van nature de jager op groot wild, is in ons land al lang uitgestorven. En omdat deze top van de voedselpiramide ontbreekt, zijn de tweebenige jagers van de Hoge Veluwe nodig om de hertenstand in overeenstemming met de draagkracht te houden, omdat terugkeer van de wolf in Nederland op korte termijn niet is te verwachten. Want ook al is er al wel eens een wolf binnen onze grenzen gesignaleerd en zullen nog wel meer zwervers in de komende jaren ons land bezoeken, ze hebben zich hier nog lang niet gevestigd en als het al zover komt, gaat daar echt nog geruime tijd overheen.
De auteur op Observation Hill tijdens een pool-expeditie – ©Eigen foto
Territorium
In de vrije natuur leven wolven meestal in familiegroepen, roedels van gemiddeld vijf wolven met een territorium, dat onder de meest gunstige omstandigheden een oppervlak heeft van ongeveer 25 vierkante kilometer per wolf. Afhankelijk van de grootte van het prooidier is er bij een verhouding van één wolf op ongeveer honderd herten een stabiel natuurlijk evenwicht. Op de Veluwe met het vrij forse edelhert zou die verhouding rond de één op 75 kunnen liggen. Dat betekent dat er op de Hoge Veluwe plaats is voor maar een paar wolven en op de hele Veluwe voor niet meer dan ongeveer vijftien. Nu wolven vooralsnog ontbreken, wordt op de Veluwe de natuurlijke situatie door beheersjacht zo goed mogelijk benadert.
Roedel edelherten in het Nationale Park de Hoge Veluwe – Foto: ©Louis Fraanje
Creperende dieren
Maar, zo wordt dan vaak gezegd, je kunt toch ook de natuur zijn gang laten gaan? In de Oostvaardersplassen, een gebied ongeveer zo groot als de Hoge Veluwe, kunnen we zien wat er gebeurt, als er niet ingegrepen wordt. De hertenstand is daar inmiddels al gegroeid tot wel tien keer zoveel als op de Hoge Veluwe, veel meer dan de draagkracht van het milieu, zeker met ook nog eens een bestand van (niet natuurlijke) exoten als Konikpaarden en Heckrunderen. Met als gevolg honderden door voedselgebrek, ziektes, verminderde weerstand en andere ellende creperende dieren die met een genadeschot uit hun lijden verlost moeten worden, nu de publieke verontwaardiging te groot is geworden.
Triest beeld van een hinde in de Oostvaardersplassen op een kaalgevreten vlakte in het voorjaar. Op de voorgrond tussen het dode hout, één van haar vele soortgenoten die het niet haalden – Foto: ©Louis Fraanje
Geen vrije natuur
Want ondanks het (te) mooi voorgestelde beeld van de film ‘Nieuwe Wildernis’, is het gebied van de Oostvaardersplassen geen vrije natuur. Immers, het dankt zijn bestaan aan een Afsluitdijk, die van de Zuiderzee het IJsselmeer heeft gemaakt, gevolgd door een inpoldering en een kunstmatig gehandhaafd waterpeil in een relatief klein omrasterd gebied. Het is door mensen gecreëerd en dus zijn wij ook verantwoordelijk voor het welzijn van de levende have.
Dat betekent in ieder geval dat, overeenkomstig het beleid op de Hoge Veluwe, de aantallen grote grazers beperkt moeten worden tot de draagkracht van het milieu. En daar zijn de Oostvaardersplassen, evenals de Amsterdamse waterleidingduinen, nog heel ver van verwijderd. Net als op de Veluwe is daar een zorgvuldig begeleide beheersjacht voor nodig, maar zo lang idealisten, met de beste bedoelingen maar een gebrek aan kennis, ‘de natuur zijn gang willen laten gaan’, zal het helaas zover niet komen.
De wolf heeft nog een lange weg te gaan – Foto: ©Louis Fraanje
Het verschil
Als alternatief past daar, wat mij betreft, best een experiment in met het uitzetten van een kleine wolventroep. In de special ‘Terugkeer van de wolf’ (‘National Geographic’ van maart 2010) worden de verrassend positieve gevolgen van herintroductie van de wolf in Yellowstone National Park zorgvuldig gedocumenteerd beschreven. Maar zelfs met een roedeltje wolven zijn de Oostvaardersplassen en de Hoge Veluwe niet groot genoeg voor een stabiel natuurlijk evenwicht. Een goede beheersjacht maakt echter het verschil tussen de ellende van een concentratiekamp en een prachtig park, ook al is het te klein om aan de “wolven¬toets” te kunnen voldoen.
Tekst: Jan Hilco Frijlink
***
Over de auteur
Auteur Jan Hilco Frijlink – ©Eigen foto
Jan Hilco Frijlink (1936), studeerde biologie in Groningen, specialiseerde zich in gedrag en ecologie van de Canidae (wolven, honden, vossen enz.), was ‘professor of animal behaviour’ aan Queen’s University (Canada) en nam deel aan een expeditie in het Noordpoolgebied.
Hij is een enthousiast verteller over zijn ervaringen met wolven (ook als huisdier!) en honden. Van zijn hand verscheen in 1976 bij uitgeverij Strengholt, Naarden het boek “In het spoor van de wolf”. Gedrag en vooral jachtmethoden van wolven, gebaseerd op eigen observaties in het Canadese Noordpoolgebied en op zijn ervaringen met het temmen van wolven. Dit schitterende boekwerk, met meer dan tweehonderd pagina’s, is helaas niet meer verkrijgbaar. Stichting W.O.E.F. (Wolven Onderzoek en Ethologie Fonds) 209 pagina’s, ISBN: 9060103173
Dit schitterende boek, dat iedere wolvenliefhebber een keer gelezen moet hebben, is alleen nog antiquarisch verkrijgbaar!
Op de Veluwe
Aan de Diergeneeskunde faculteit (R.U.Utrecht) behandelde hij gedragsproblemen bij honden (vaak met Martin Gaus). Hij is ook nog wethouder en waarnemend burgemeester (Huizen-NH) geweest.
Jan Hilco Frijlink woont thans in Lunteren op de Veluwe, waar hij gidst in het Nationale Park ‘De Hoge Veluwe’. Verder schrijft hij columns, maakt hij programma’s voor Ede-FM en verzorgt hij spreekbeurten. Zijn leven lang heeft hij intens van deze en andere ervaringen genoten en spreekt hij graag over onderwerpen die hem fascineren: de levende natuur, de geschiedenis van de Aarde, gedrag van honden en wolven, klimaatverandering en de invloed van mens (en hond!) daarop.
Bekijk ook het filmpje eens:
