Zomerperikelen van vroeger
De temperatuur bleef maar stijgen…
De Europese hittegolf van 2003 was een periode met uitzonderlijk heet en droog weer. Deze zomer was één van de heetste Europese zomers ooit, die zorgde voor een gezondheidscrisis in bepaalde landen en ook voor een aanzienlijke impact op de gewassen.
Het zwaartepunt van de hittegolf lag in het begin van augustus.
In Duitsland – Roth, in Beieren – werd er een recordtemperatuur gemeten van 40,4 °C. In die zomer viel de helft van de normale hoeveelheid neerslag, waardoor rivieren een uitzonderlijk lage waterstand hadden . Rond de zestig mensen, meest ouderen, vonden in Duitsland de dood ten gevolge van de hittegolf.
Zwemmen in de beek
Ook op dit moment is het warm, en hebben we er dagen bij gehad waarbij de temperatuur zelfs de 38 °C haalde. Vandaar dat ik u even in gedachten mee terug neem in de tijd.
Allereerst de hete zomer van 2003 die zal bij velen nog lang in gedachten zijn blijven hangen. O, o, wat was het warm. Wij reden destijds in onze vakantie op de Lüneburger Heide in Duitsland, ergens op een binnenweg, toen wij plotseling in een beek langs de weg een aantal kinderen zagen zwemmen. Ik stopte om het spektakel eens van dichtbij te bekijken, maakte wat foto s en ondertussen gingen mijn gedachten terug naar mijn eigen jeugd.
Kinderen zwemmen in de beek in Duitsland – Foto: ©Louis Fraanje
Arm en toch schatrijk
Het was een aantal jaren na de Tweede Wereldoorlog, we waren thuis met z”n tienen, en veel hadden we niet. Niemand trouwens in onze buurt. Het was armoe troef, maar gelukkig hoefden we niet op te scheppen met dit of dat. Heel anders dan tegenwoordig. Ik zeg weleens tegen mensen: “Vroeger had je weinig en deed je veel, en tegenwoordig hebben ze veel, maar doen ze weinig!” Van oude kranten maakte je een vlieger. Of van een oude klomp, een bootje. Want ondanks dat we – in materieel opzicht – niet veel hadden, waren we met elkaar toch gelukkig, en… achteraf gezien ‘schatrijk’!
Voedseldropping “Operatie Manna”
Made in USA
Nou, en zwemmen? Dat deden wij ook in de Barneveldse beek, het Aanschotergat of het Vennetje in het Wekeromse Zand. Een prachtige gekleurde zwembroek met een bepaald merk erop? Nou, nee, daar was absoluut geen geld voor.
Moeder maakte een hemd en ondergoed van die linnen zakken die de Amerikanen en/of Canadezen tijdens de voedseldropping uit hun vliegtuigen gooiden na de oorlog. Wat waren we daar wijs mee, want daar stonden van die aparte letters op “Made in USA”.
Blouse uit een parachute
Para’s tijdens de luchtlanding op de heide bij Ede
Mijn oudste broer had ooit een parachute meegebracht vanaf de hei. Daar maakte moeder dan een blouse of een schort uit. Ja, met zo’n groot gezin was het passen en meten en… letterlijk en figuurlijk op de ‘kleintjes’ letten.
Later kwamen er ook wel ‘verstelnaaisters’, bijvoorbeeld die lieve tante Co Vonk uit Lunteren of Mina de Ruiter uit Kootwijkerbroek. Dan veranderden zij de broek van mijn oudste broer in een broek voor mij. Wat waren die dames toch ontzettend handig.
Daar komt nog bij, dat ze ook gewoon meedraaiden in het huishouden, en ons kinderen ‘terecht’ wezen als we ondeugend waren. Een soort ‘coach’, zoals we dat tegenwoordig zouden noemen, maar dat kende men vroeger niet.
Een glas koel helder water voor de dominee…
Glas water
Maar terug naar die hete zomer. Ik vergeet het nooit meer. Het was op een zondagavond, we zaten met ons hele gezin – vader, moeder en kinderen in de kerk.
De koster had alle ramen en deuren wagenwijd opengezet, maar de drukkende warmte bleek niet te verdrijven, en… airconditioning was nog onbekend.
De dominee had het natuurlijk ook erg warm in zijn zwarte pak, dat kon je wel zien aan het zweet op zijn voorhoofd, maar de koster zorgde regelmatig voor een nieuw glas met koel helder water.
Nog even geduld
Ik heb zo’n dorst!
Eén van mijn broertjes vond dat niet eerlijk, en zei tegen m’n moeder: ”Ik heb zo’n dorst en wil ook water!” Waarop mijn moeder fluisterend reageerde: ”Nou, jij krijgt straks ook water als de kerk uitgaat, nog even geduld!”
Ondanks de warmte hield de dominee toch best wel een lange preek, en mijn jongste broertje bleef maar zeuren, en toen gebeurde het! Na het zingen van de tussenzang, nam de dominee – voordat hij z’n preek vervolgde – weer een slok water uit zijn glas. Ja… en toen… kon mijn broertje het niet langer meer uithouden. Hij ging rechtop in de kerkbank staan, en riep naar de dominee: ”En nou wil ik ook een glas water!”
De bewuste pomp naast de kerk
Voor straf niet mee naar de kerk?
Mijn moeder bedacht zich geen ogenblik, greep ten overstaan van de hele gemeente, mijn broertje bij zijn lurven en sleepte hem de kerk uit. Daar zal ze hem eerst wel goed ‘de kast uitgeveegd hebben’, denk ik. En daarna, zullen ze beiden – ongetwijfeld ook mijn moeder – hun enorme dorst wel gelest hebben.
Buiten naast de kerk stond namelijk een grote waterpomp en daar kon je door middel van een mok of grote pollepel, je dorst lessen. Zo ook mijn jongste broertje en onze moeder op die bewuste ‘zomerse’ zondagavond.
Voor straf mocht hij daarna een aantal zondagen lang niet mee naar de kerk! Maar.. of hij dat nou zo heel erg vond?
Lees ook: Mijn kindertijd op de Veluwe – Deel 3
