Heideweek al sinds 1935
Midden in de sombere crisisjaren kwam de toenmalige voorzitter van de Edese VVV, G.J. Smits, met het plan om een ‘Heideweek’ te organiseren tijdens de bloeiperiode van de hei. Als symbool van die bloeiende heide zou een Heidekoningin fungeren.
Heidekoninginnen door de jaren heen
Maandag 26 augustus 1935 werd de Edese gemeenschap dan ook verrijkt met dit volslagen nieuwe fenomeen. Hare Majesteit Calluna I startte op die dag haar glorieuze intocht in ons dorp. Samen met haar vier hofdames zou ze gedurende zes dagen de scepter over Ede zwaaien, onder de warme belangstelling van een opmerkelijk enthousiaste bevolking. Smits beoogde met de feestweek onze gemeente, met haar vele natuurschoon, een grotere landelijke bekendheid te geven en daardoor meer vakantiegangers te trekken. Die zouden de middenstand wat extra geld opleveren.
Het leek, gezien de donkere tijden, een gewaagd plan maar het is een schot in de roos gebleken. Het sprak vanzelf, dat het welslagen afhing van de inzet van de Edenaren. En daar heeft het in die beginjaren, maar gelukkig ook nu, nooit aan ontbroken. Het is een feestweek om trots op te zijn. Waar vind je nog een gemeente waar talrijke commissies, buurtverenigingen, sportclubs etc. die ieder jaar weer bereid zijn tijd en energie te steken in de organisatie van een feestweek? De inzet van zoveel vrijwilligers mag uniek genoemd worden.
De eerste Heidekoningin mevrouw Aukje Hogervorst-van Polen, met haar hofdames, mejuffrouw C. van de Veenbrink en C. de Vos zijn op weg naar de praalwagen. Links staat de heer J.G.Pieterse en dochter Nora van hotel Buitenzorg – Foto: ©Joop Wijnand/Archief Historisch Museum Ede
Heidekoningin 1935
De eerste Heidekoningin was mevrouw Aukje Hogervorst-van Polen, vrouw van een opperwachtmeester van de artillerie. Zowel de Heidekoningin als de hofdames waren lid van de onderofficiersvereniging ‘Advendo’, die in die tijd erg populair was. Onder voorzitterschap van burgemeester Baron Creutz werd een erecomité en een groot aantal commissies gevormd.
‘Lord’ van Wijhe
In de Grootestraat, tegenwoordig de Molenstraat, was ‘Lord’ van Wijhe de grote gangmaker. Gerrit, zoals hij in werkelijkheid heette, dreef in een deel van deze straat samen met zijn zus Jans een galanterie- en speelgoedzaak. Hij vond regelmatig iets nieuws uit: openluchtspelletjes, gekostumeerde optochten, ingewikkelde polonaises en boerenbruiloften. Kortom, hij was altijd bezig om het feest aan de gang te houden. Het was dan ook niet zo verwonderlijk, dat dit stukje straat na de eerste Heideweek werd omgedoopt tot de ‘Lord van Wijhestraat’.
Heideweek met vallen en opstaan
In 1939 ging in verband met de mobilisatie de vijfde Heideweek niet door. In de daarop volgende oorlogsjaren natuurlijk evenmin. In 1946 pakte men -onder meer de toenmalige VVV-voorzitter Willem van Otterlo, Evert Jan Roelofsen, David de Nooy, Bertus Pietersen, G.W. Jansen en de AKU-medewerkers Dirk den Hartog en Willem Driessen- de draad weer op.
Het werd meteen een daverend feest. Ook het jaar daarop toen de operette ‘De Zigeunerbaron’ onder recordbelangstelling werd opgevoerd. Ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van de regering van Wilhelmina en de inhuldiging van haar dochter, werden in Ede volop festiviteiten georganiseerd waarin het programma van de Heideweek was opgenomen.
Aankomst van H.M. Calluna X, mejuffrouw Grada Pluim, met haar hofdames, mejuffrouw Miep Wiegeraadt en mejuffrouw Truus Laupman, vooraf gegaan door de zusjes Roos en Groenhuizen in 1950 – Foto: ©H. Jager/Archief Historisch Museum Ede
Jac. Gazenbeek en de Heideweek
De schrijver Jac. Gazenbeek heeft veel over de Heideweek geschreven, maar wat nog belangrijker is, dat hij jaarlijks ook de Troonrede voor de Heidekoningin schreef. Hierin kwamen allerlei zaken in naar voren die belangrijk waren voor het toekomstige jaar. Bij de opening van de Heideweek las de heidekoningin deze dan voor.
In het Openluchttheater te Ede tijdens de Heideweek van 1950. Vanaf 1935 schreef Jac. Gazenbeek ieder jaar de Troonrede voor de Heidekoningin. Jac. Gazenbeek met een copie van de Troonrede voor zich. Rechts naast hem zit zijn vrouw Lou Gazenbeek – Foto: ©Archief Jac. Gazenbeekstichting
Heideweek-loos tijdperk
Heidekoningin, H.M. Calluna X leest de ‘Troonrede’ voor, naast haar staat hofdame Miep Wiegeraadt – Foto: ©H. Jager/Archief Historisch Museum Ede
Een Heideweek-loos tijdperk volgde van 1961 tot 1964. G.W. Bos (later wethouder in Ede),
K. Hylkema en I. Keekstra maakten daar een eind aan en zorgden twee jaar voor de bekende activiteiten in 1965 en 1966. Daarna volgde weer een stilte tot en met 1974. Storebest-directeur Adri de Jonge organiseerde tijdens Heideweekloze jaren alternatieve festiviteiten zoals een Toeristenweek, onder het motto ‘De Heide bloeit’ (1955), een ‘gouden Garnizoensfeest’ (1956) en een stoomdag (1977), maar de Heideweek-fut was eruit.
Sinds 1978 is de Edese Heideweek een constant terugkerend festijn. En dat is vooral te danken aan de inspirerende werkzaamheden van de toenmalige voorzitter van de Heideweek, Adri de Jonge (oprichter van STOREbest winkelinrichtingen), VVV-directeur Cees van Barneveld en Ad Rossen (voormalig kapper).
De Heideweek toen en nu
Het ‘instituut’ Heideweek bestaat, met veel vallen en opstaan, inmiddels 80 jaar. Ede heeft dit jaar haar 59e Heidekoningin en de 40e Heideprinses. Oorzaak daarvan is dat vanaf 1975 de Heideprinses deel is gaan uitmaken van het koninklijk gevolg. In meer dan halve eeuw heeft de ‘koninklijke erebaan’ van destijds zich ontwikkeld tot een pittige parttime public relations job.
Heideprinses Jorieke Klein Leetink uit Lunteren en Heidekoningin Marlies Graveland-Koenders uit Ede zijn de Heidehoogheden in 2015 – Foto: ©Gert Jan Koster
Waren de Heidehoogheden vroeger ‘slechts’ tijdens de Heideweek actief, sinds 1985 hebben zij voorafgaand aan de feestweek een ‘stageperiode’ van een jaar. In die periode promoten zij de Heideweek, maar ook Ede, in het land en luisteren met hun aanwezigheid meerdere feestelijkheden op binnen én buiten de gemeente (defilé Avondvierdaagse, schaapscheerdersfeesten, openingen , bezoeken aan collega-hoogheden in Voorthuizen, Leersum en Woudenberg, Veluwse Fietsvierdaagse, Rhenense Rijnweek, Heidefest in Steinhagen Duitsland, haringparty’s, etc.) Deze ‘stageperiode’ geeft de dames de gelegenheid in hun rol te groeien om zich tijdens de Heideweek, waarin zij van ’s ochtends vroeg tot in de late uurtjes in de gemeente ‘op tournee’ zijn, als zelfverzekerde Heidehoogheden te kunnen presenteren.
De Heideweek is in de loop van haar bestaan enorm gegroeid. Inmiddels worden er in een week tijd meer dan honderd evenementen georganiseerd, variërend van optredens van bekende artiesten tot braderieën, folklorefeesten, sportwedstrijden, fiets- en wandeltochten.
Financiën van toen en nu
Een duik in de archieven leert ons dat de Heideweek weliswaar veranderd is (tegenwoordig wordt gewerkt met een begroting die de honderdduizend euro ruimschoots overschrijdt (voornamelijk door sponsors bijgedragen), terwijl in 1935 de plaatselijke VVV ‘ter bevordering van het vreemdelingenverkeer’ door de gemeenteraad tweehonderd vijfentachtig gulden toebedeeld kreeg.
Link naar website met oude krantenknipsels!
Meer informatie: Heideweek bestaat 80 jaar
