Op één afgelegen plek in de streek wordt het gentiaanblauwtje nog aangetroffen
Deze aflevering gaat over een klein zeldzaam vlindertje, het gentiaanblauwtje en over Cor van de Berg die al negentien jaar helpt bij het tellen van de klokjesgentiaan-plantjes en de eitjes die de vlindertjes hierop hebben afgezet. Dit gebeurde dit jaar op zaterdag 25 juli en 8 augustus, uiteraard met de leden van de IVN-vlinderwerkgroep Barneveld. Ondanks haar hoge leeftijd wil Cor erbij zijn… Het gentiaanblauwtje is een typische heidevlindertje dat je zelden te zien krijgt. Het is erg klein en het leeft tegenwoordig nog maar op één afgelegen plek op een vochtige heideveld in de boswachterij Kootwijk.
Zaterdag 8 augustus 2015: Op een veld bij het Kootwijkerbovenbos, waar de gentiaanblauwtjes nog aanwezig zijn, wordt een soort bivak gemaakt om de telgegevens te verzamelen, Op de foto: Anique, Jan, Grietje, Ivonne, Cor, René, Anko en Tiny. Er is natuurlijk ook tijd voor koffie, thee met een stroopwafel van Cor – Foto: ©Gerrit de Graaff
Ingewikkeld
Het gentiaanblauwtje is een van de meest bedreigde dagvlinders. Het vlindertje wordt alleen gezien bij groeiplaatsen van de klokjesgentiaan, dus nooit in tuinen of langs de weg. Het gentiaanblauwtje heeft een bijzonder ingewikkeld levenspatroon, waarbij ook zwarte mieren een belangrijke rol spelen. Het vlindertje zet witte eitjes af op de bloemen en de knoppen van de klokjesgentiaan. Hieruit komen rupsjes die eten van de bloemen. Ze hebben een kliertje op de rug dat een zoet vocht afscheidt. Als de rupsjes worden ontdekt door de zogenaamde knoopmieren, worden ze meegenomen naar het mierennest, waar ze als een soort melkkoetje een plek krijgen. De mieren likken steeds de zoetstof op, terwijl de rupsen eten van het broed van de mieren. In de herfst verpoppen de rupsen zich in het mierennest en volgend jaar, eind juni, kruipen ze als een nieuwe generatie gentiaanblauwtjes uit het mierennest. Ze leggen weer eitjes op de klokjesgentiaan en het verhaal begint weer opnieuw.
De bloemen van de klokjesgentiaan op 8 augustus jl. met eitjes van het gentiaanblauwtje, ook op de knoppen – Foto: ©Gerrit de Graaff
Uitsterven
De vlindertjes blijven in de omgeving van de groeiplaats van de klokjesgentiaan. Ze vliegen hoogstens een paar honderd meter weg van de plek. Het mag duidelijk zijn dat gentiaanblauwtjes daardoor heel kwetsbaar zijn en met uitsterven worden bedreigd. Als de klokjesgentiaan door het hardnekkige gras (pijpestrootje) wordt overgroeid, dan verdwijnt het plantje en als de mieren in een natte zomer verdrinken, dan verdwijnen de gentiaanblauwtjes. Dat is op veel plaatsen in de streek al gebeurd, onder andere op de heide van Klein Bijlaar bij Barneveld, op de heide van Deuverden bij Nijkerk, op de heide bij het Kootwijkerveen en nog wel op tien andere plekken in de streek. De klokjesgentiaan bloeit daar nog wel, maar de gentiaanblauwtjes zijn er niet meer. De enige plek in de streek, waar de gentiaanblauwtjes nog aanwezig zijn, is op de heide bij het Kootwijkerbovenbos in de boswachterij Kootwijk.
Het gentiaanblauwtje (15 juni 2015) is grijsbruin met donkere vlekjes. De bovenzijde van het mannetje is helder blauw – Foto: ©Gerrit de Graaff
Unieke plek
De IVN-vlinderwerkgroep Barneveld heeft jaren geleden, in samenwerking met Staatsbosbeheer, op de heide in de boswachterij Kootwijk, drie vakken van tien bij tien meter uitgezet. Alleen in de vakken worden de eitjes op de planten geteld. De groep gaat daarbij uiterst voorzichtig te werk. Eén van de leden telt de bloemen en de eitjes. De ander noteert de aantallen op een lijst voor Staatsbosbeheer en de Vlinderstichting. In totaal zijn dit jaar weer vele honderden eitjes geteld. Het zou mooi zijn als de vlindertjes zouden uitzwermen naar andere groeiplaatsen van de klokjesgentiaan, zoals bijvoorbeeld naar het nabijgelegen Kootwijkerveen, maar dat gebeurt niet. Als deze unieke plek verloren gaat dan zijn er geen andere leefgebieden meer van gentiaanblauwtjes in de streek.
Meestal telt Ivonne de planten en de eitjes in het vak van 10 bij 10 meter. Cor van den Berg noteert de aantallen op een lijst – Foto: ©Gerrit de Graaff
Jarig
De IVN-vlinderwerkgroep Barneveld bestaat negentien jaar. Cor van den Berg is al vanaf het begin lid van de vlinderwerkgroep en bezoekt geregeld de vergaderingen van de Vlinderstichting die meestal in Wageningen worden gehouden. Door de jaren heen is Cor een enthousiaste vlinderkenner geworden. Bij de vlinderinventarisaties in de streek is ze zo veel mogelijk van de partij. Cor was afgelopen zaterdag 22 augustus jarig. Ze werd 92 jaar en is nog steeds actief. In de tuin bij haar appartement heeft Cor zeepkruid gezaaid. Onlangs heeft ze nog genoten van een kolibrievlinder die daar vluchtig de bloemen bezocht.
Namens de leden van de vlinderwerkgroep, veel lezers van de Barneveldse Krant en van de Veluwenaar: van harte gefeliciteerd met je verjaardag en nog vele fijne jaren in goede gezondheid gewenst… met je vlinders!
Ook gepubliceerd in de Barneveldse Krant 22-08-2015
