Sorghvliet en zorgen
De jaren op ‘Jonkershoeve’ zijn misschien wel de gelukkigste van alle geweest, niet alleen voor Gerrit maar ook voor zijn gezin. Als dan in 1920 het trieste bericht vanuit Den Haag komt dat mevrouw Goekoop, Jonkershoeve wil verkopen(zie kopie advertentie rechts), is Gerrit zichtbaar aangeslagen.
Toch zal het nog enige tijd in beslag nemen, want in de Arnhemsche Courant van 28 augustus 1920 lezen we dat de verkoop niet doorgaat.
Maar uiteindelijk zien we dan toch, dat op 15 augustus 1922, ene H. Tinszen, afkomstig uit ‘s Gravenhage en wonende aan de Utrechtscheweg 13 in Renkum, het Landgoed Jonkershoeve gaat exploiteren.
In de tussentijd wordt Gerrit van Uffelen verzocht om als tuinman/beheerder op Sorghvliet te komen. Dat Van Uffelen hier niet blij mee is, blijkt wel uit zijn vele pogingen om iemand anders hiervoor in aanmerking te laten komen.
Hoe hij ook zijn best doet om toch op zijn geliefde Veluwe te kunnen blijven, het mag niet baten. Mevrouw Goekoop wil graag alleen hem als beheerder, omdat Van Uffelen veel kennis van bomen en planten heeft.
Wij denken dat mevrouw Goekoop haar tuinbaas wilde behouden, niet over wilde doen aan een volgende eigenaar.
De Veluwe, zijn vele vrienden en kennissen moet Gerrit van Uffelen dan uiteindelijk toch vaarwel zeggen, helaas. Op 18 januari 1921 betrekken zij de tuinmanswoning op Zorgvliet in Den Haag.
Dat het zo zou lopen kon niemand voorzien….
De tuinmanswoning waar Gerrit van Uffelen met zijn gezin woonde – Foto: ©Stadsarchief Den Haag
Een oase van rust
In Den Haag komen ze te wonen in de tuinmanswoning midden in het park Sorghvliet. Vanaf de ingang aan de Scheveningseweg liep een weg bijna rechtuit naar de tuinmanswoning. Een groot huis met veel ruimte, en al was het midden in de grote stad, merkte men daar in het park weinig van, daar heerste en heerst nog steeds een oase van rust.
Park Sorghvliet is deel van de nalatenschap van Jacob Cats (1577-1660). Raadpensionaris, dichter ‘Vader Cats’ kocht in 1643 een stuk grond, als een plek waar hij zijn ‘zorgen kon laten vlieden’. Op de plek waar de boerderij stond liet hij een eenvoudig herenhuis bouwen, het huidige Catshuis, met behulp van modder uit de door het gebied stromende Haagse beek verrijkte hij de grond en plantte hij tal bomen, heesters en struiken.
Adriaan Eliza Herman Goekoop (†)
Johanna Suzanne Goekoop- de Jongh(†)
Familie Goekoop en Sorghvliet
De bouwmaatschappij Het Park Sorgvliet, waarvan Adriaan Goekoop mede-eigenaar was, kocht op 20 februari 1903 het landgoed Sorgvliet. Daarna kocht Goekoop voor eigen gebruik voor twee miljoen gulden het Catshuis met rondom gelegen terrein. Na een verbouwing ging hij er er met zijn gezin wonen, op de Scheveningseweg 24.
In 1905 trouwde Adriaan Goekoop met Johanna Suzanne de Jongh (1877-1946); uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren: Cornelis (1906), Johanna (1907) en Adriaan (1908).Hij overleed onverwacht op 24 september 1914.
Door de eeuwen heen heeft het park menig eigenaar gekend en is in oppervlakte gegroeid. Deze heeft gevarieerd van 600 ha to de huidige 25 ha. Ook het landschap is onder invloed van mensenhanden veranderd van Franse naar Engelse stijl. Het park bevat restanten van beide landschappen en is vanaf 1920 met een monumentale tuinmuur omgeven.
De tuinmanswoning op Sorghvliet is inmiddels afgebroken – Foto: ©Stadsarchief Den Haag
Heimwee en gezondheid
Plichtsgetrouw aanvaardt Gerrit van Uffelen zijn nieuwe bestemming in Den Haag, en zal ook hier zijn best doen. Toch kan hij – ondanks het prachtige Sorghvliet – als echte Veluwenaar zijn draai niet vinden in het westen. Na enkele jaren gaat zijn gezondheid zienderogen achteruit. Zou het te maken hebben met heimwee naar de Veluwe? Op 3 februari 1926 overlijdt hij op 56 jarige leeftijd, zijn weduwe met acht kinderen blijft dan achter in Den Haag. Helaas, ondanks mooie beloften op de begrafenis van opa, door mevrouw Goekoop, moet weduwe Van Uffelen met haar kinderen op korte termijn vertrekken. Zij verhuizen naar de Veluwe en betrekken – met hulp van familie en vrienden – een woning aan de Nijkerkerweg 42 in Barneveld.
Tragisch motorongeluk
Oma Heintje van Uffelen- Hendriks (†) – Foto: ©Archief Louis Fraanje
Ook in Barneveld blijft weduwe Heintje niet gespaard van zorgen. Het meest tragische is wel het motorongeluk van zoon Gerrit, precies op de geboortedag van zijn overleden vader. Hij heeft de motor net nieuw en is zo trots als een pauw en vraagt aan mijn moeder (zijn zus) of ze een ritje achterop wil. Moeder Heintje protesteert hevig en het gebeurt niet, gelukkig maar, want achteraf gezien had het ook haar leven kunnen kosten.
Gerrit rijdt alleen weg op de motor en is nooit meer levend thuisgekomen. Hij wordt op een onbewaakte spoorwegovergang gegrepen door een trein en overleefd het ongeluk niet. Deze tragische gebeurtenis moet voor moeder Heintje iets vreselijks geweest zijn, ook omdat ze nog maar kort geleden haar man en daarvoor twee van haar kinderen verloren was!
Oma Heintje van Uffelen- Hendriks heeft op latere leeftijd nog een aantal jaren bij ons in huis gewoond. Wat ik mij nog van haar kan herinneren, is dat zij bijna tot aan haar dood in de Veluwse dracht heeft gelopen. Ondanks dat zij een aantal jaren in Den Haag heeft gewoond, bleef ze een echte Veluwse vrouw. En ondanks dat ze in haar leven ontzettend veel moeite en verdriet heeft gekend, bleef ze trouw aan haar geloof in God. Zij was een lieve vrouw, eerlijk en niet schijnheilig. Zij is overleden op 28 oktober 1953.
Boswachter Erik Evers en zijn vrouw Tiny, wijzen waar de tuinmanswoning op Sorghvliet heeft gestaan. – Foto: ©Archief Fraanje
Bezoek aan Park Sorghvliet
In januari 2009 zijn we op Sorghvliet in Den Haag op bezoek geweest. Onder de bevlogen leiding van boswachter en beheerder Erik Evers met zijn vrouw Tiny, hebben we een wandeling door het Park Sorghvliet gemaakt. Dat alles heeft een diepe indruk op mij gemaakt, en ik denk dan ook dat opa precies hetzelfde zou hebben gedacht, als hij nog leefde.
Bloeiende hyacinten in het voorjaar op Park Sorghvliet – Foto: ©Jan van Uffelen
Helaas is de tuinmanswoning na de Tweede Wereldoorlog, bij restauratie van het park afgebroken. We hebben nog wel samen de plek bezocht waar deze had gestaan, dat was ook heel bijzonder.
Maar het idee, dat mijn grootvader hier gewoond en gewerkt heeft, en dat ik dat nu met eigen ogen kon zien, gaf mij ontzettend veel voldoening.
“Tiny, ik en Sorghvliet zijn, nu na ruim 28 jaar, zo’n beetje samengegroeid”, liet boswachter Erik Evers mij onlangs nog weten. .
Als ik de schitterende voorjaarsfoto’s van Jan van Uffelen zie, dan moet ik eigenlijk nog een keer terug naar Park Sorghvliet. Maar… dan in het voorjaar als de wilde hyacinten in bloei staan, dat moet echt geweldig zijn!
Overweging
Nu, zovele jaren later, denk ik heel vaak aan deze opa en vind ik het ontzettend jammer dat ik hem niet persoonlijk heb gekend. Nooit zal ik vergeten, dat ik die oude vergeelde portretfoto van opa bij ons thuis ergens op zolder vond. Het blije en betraande gezicht van mijn moeder, die hem al jaren kwijt was, zie ik nog zo voor mij.
Jonkershoeve op de Renkumse Heide, een huis met een levensverhaal – Foto: ©Louis Fraanje
Een enkele pennestreek
Regelmatig reden we naar de Renkumse Heide, en als ik dan voor ”Jonkershoeve” stond, gingen beelden uit het verleden aan mij voorbij. Als de bladeren van de bomen rond de boerderij dan ritselden in de wind, leek het wel – als het ware – op een eerbetoon aan opa. Een eerbiedwaardige grootvader waar ik best heel erg trots op ben. Een eerlijk, oprecht en hardwerkend mens, met een rotsvast geloof in de Schepper, met daar aan gekoppeld een groot respect voor alles wat leeft, groeit en bloeit. Voor hem waren eerlijkheid en plichtsgevoel, belangrijker dan eer!
Natuurlijk zou er nog ontzettend veel meer te vertellen zijn, het is dan ook niet meer dan een enkele pennenstreek uit het leven van een gewoon mens.
Tenslotte…
Afgelopen zondag 23 augustus 2015 waren Fransien ik weer eens bij Jonkershoeve op de Renkumse Heide om een kijkje te nemen, maar wat een teleurstelling. Het oude huis was afgebroken en inmiddels waren de contouren van een nieuwe woning reeds zichtbaar binnen de hekken van de bouwplaats. We waren nog maar net goed en wel bijgekomen van de schrik, toen er een auto stopte en – wat later bleek – de nieuwe eigenaar uitstapte en wij met hem in gesprek raakten. Hij vertelde ons dat – na alle voor en tegens afgewogen te hebben – uiteindelijk is gekozen voor nieuwbouw. En… dan zoveel mogelijk – bij benadering – in de oude stijl.
Emotioneel
In materieel opzicht is het allemaal heel begrijpelijk, maar… in emotioneel opzicht is het natuurlijk een teleurstelling en moesten we wel even slikken. Voor ons was Jonkershoeve op de Renkumse Heide nummer 8 een huis met een verhaal, dat wis je niet zomaar even gauw uit je gedachten. Een plek om even terug in de tijd te gaan, even wegdromen naar vroeger!
Dat alles is nu herinnering, maar… daarnaast zijn we natuurlijk ook blij, want de eigenaar heeft ons laten weten, dat de oude schuur naast het huis gerestaureerd gaat worden. En… daar mogen wij – ondanks alles – onze welgemeende waardering voor uitspreken. Zo blijft er naast het nieuwe, toch ook nog een stukje van het oude bewaard!
Eerder – in gewijzigde vorm – gepubliceerd in De Veluwenaar 7e jrg. – no. 4 – oktober 1999
Met dank aan:
Margreet Bal, Archief Gemeente Apeldoorn Barneveld, Ede en Renkum, Stadsarchief Den Haag, Jan en Gerda van Uffelen, Barneveld, en Boswachter Erik Evers Park Sorghvliet
