Compassie is het toverwoord
Smit had weinig moeite om als specialist de vertaalslag te maken naar eenvoudige en boeiende uitleg bij de beelden. ,,Ik kom uit het onderwijs en ik was altijd al een intermediair om de wetenschap naar het grote publiek te vertalen, voorheen bij TV Gelderland.
De stap om nu zelf de voice-over te maken is een logische. Volgens mij geldt daarbij één gouden regel: dat je er compassie voor hebt. Als de grote natuurfilmmaker David Attenborough praat, voel je als het ware de geloofwaardigheid. Hij heeft een enorme kennis, is heel charismatisch en is de grondlegger van de natuurfilm.”
Animal Hero: David Attenborough – Foto: ©Lianna from Nanjing
Toekomstige ambities
De Nederlandse filmmaker concentreert zich voorlopig op zijn eigen achtertuin, zoals hij dat noemt, maar sluit niet uit dat hij ooit ook in het buitenland zal filmen. “Ik heb ambitie om films te maken over bijvoorbeeld de trekvogelroute.”
Goede moment
Door het zelf veel te doen en te kijken naar andere fotografen leerde hij het vak. “Dat is een voordeel als je gaat filmen, want het moet goed belicht zijn, met de juiste scherpstelling. Vorige week zat ik hier precies op het goede moment in een onweersbui. Ik weet precies wat ik wil en dat projecteer ik op mijn netvlies. Meer dan 75 procent is gepland en uitgedacht.”
Extreme close-up-beelden
Het mooiste compliment vindt Ruben als mensen zeggen: ‘Het is echt heel mooi en het gaat ook nog ergens over’.
Smit loopt het veld in, op zoek naar gentianen voor zijn derde filmclip. De graspollen zijn kolossaal, waardoor het lastig lopen is. “Het stikt hier ook van de adders”, zegt Smit en passant. Maar wees niet bang, want ze schrikken eerder van jou dan andersom hoor.”
Knielend bij een gentiaan maakt Smit extreme close-up-beelden, terwijl hij het fascinerende proces van de samenwerking uitlegt tussen knoopmieren en de rupsen. “Die worden door de vlinders afgezet als eitjes op de knoppen van het plantje. Op het moment dat de rups volgroeid is, laat hij zich vallen en wordt hij meegenomen door de mieren tot in hun nest. Daar voeden ze hem een jaar en begin juni wordt die rups vlinder. Dat is waanzinnig. Maar het filmen van die rups die getransporteerd wordt naar dat nest, is niet eenvoudig.”
Parende gentiaanblauwtjes op de klokjesgentiaan – Foto: ©Ruben Smit
Ongelooflijk kwetsbaar
Het gentiaanblauwtje op het Deelense Veld is uniek in de wereld. ,,Dus we hebben echt een taak om deze soort niet uit te laten sterven. Hier zie je de eitjes. En de gaatjes geven aan dat er ook een rups in zit, want die vreten de kelk van binnen op. Hieraan zie je ook hoe ongelooflijk kwetsbaar alles is.”
Respect
Qua levensovertuiging staat Smit overal open voor, als het gaat om wat groeit, bloeit en leeft. ,,Maar ik ben ook wetenschapper. Er zijn organismen die overlevingsstrategieën in het milieu hebben. Om heel eerlijk te zijn, vind ik het moeilijk om voor te stellen dat dit met een hoger doel gemaakt is, al wil dit niet zeggen dat ik niet geloof dat er ‘Iets’ boven deze wereld hangt. Ik respecteer ieders gedachtegoed. Voor mij is het belangrijkste dat deze hele kleine wondertjes gerespecteerd worden, of iemand nu gelooft in de Bijbel of in de evolutie.
Voetstuk
Ik vind wel dat we ons als mensen wel heel erg op een voetstuk plaatsen, als je ziet hoe kort we maar op deze aardbol leven en hoe snel we onze leefomgeving ruïneren. Dan durf ik niet trots te zijn op onze soort en interesseert het me niet zozeer of er nu een God is of niet.
Duurzamer
Als we normaal met onze leefomgeving om zouden gaan en niet altijd maar denken aan economische groei en persoonlijk gewin, dan denk ik dat er een wereld ontstaat die voor mens en dier veel duurzamer en beter is. Weet je, uiteindelijk gaat het ook echt om de kleine dingen. Ik kom mensen tegen van allerlei religies, maar in het algemeen zouden ze meer om zich heen moeten kijken.”
Smit heeft een holistische visie, is iemand die alles met elkaar verbindt. ,,Dan zie je automatisch je eigen verbinding met alle organismen om je heen. Dat vind ik een hele gezonde manier van kijken naar het leven, want dan merk je ook hoe kwetsbaar je als mens kunt zijn.”
De ziel trok er uit
De filmmaker wijst in dit verband op zijn film waar leven en dood dicht naast elkaar liggen. “Er is een scene waarin een hinde dood gaat. Dat edelhert had al een plekje uitgezocht aan de rand van een rietveld om te gaan sterven en ze accepteerde dat ik daarbij zat. Ik had nog nooit de dood zó gefilmd en dat lukt me waarschijnlijk ook niet meer. Want ik heb letterlijk het sluiten van de ogen kunnen filmen. Daarna brengen we dat in verband met de kosmos. Want je zag dat de ziel uit dat oog trok, echt een kippenvelmoment. Die avond zijn we terug gegaan en zagen we de reflectie van de maan in dat oog. Toen gebeurde er iets heel wonderlijks, want het leek wel alsof het oog weer tot leven kwam. Vanuit het niks bevroor het met allemaal ijskristallen. En vervolgens zag je de sterrenhemel, waarmee ik de verwantschap met dat ‘Grote’ aan wil geven. Zoiets stemt me heel gelukkig, want het geeft je eigen kwetsbaarheid aan en geeft tegelijk aan dat sterven ook gewoon heel mooi kan zijn. Ik zie alle dieren als individuen. Dat zou je een beetje boeddhistisch kunnen noemen, maar het heeft gewoon te maken met respect voor het leven in algemene zin.”
Ruben Smit in het Deelense Veld. ,,Dit vind ik de schatkamer van de Veluwe.” – Foto: ©Freek Wolff/BDU
Geen Walt Disney
Critici bestempelen Smit soms als antropomorfist. Hij zou te veel het menselijk gedrag projecteren op de dieren. ,,Dat vind ik niet erg. Maar ik ben zelf wetenschapper en mijn beelden leg ik altijd voor aan deskundigen. Dan vraag ik of je scènes kunt interpreteren als ruw, jaloers of boos gedrag. Veel kun je aflezen aan de stand van de oren of de houding, maar het moet natuurlijk geen Walt Disney worden met overdramatisering. Het verhaal moet kloppen.”
Na de libelles, de kikkers en de dagvlinders wil Smit in het najaar met een filmclip een verhaal vertellen over het water en de hydrologie in het veld. Mocht dat niet lukken dan zoomt de filmmaker in op de wolfspin. In de winter maakt hij een filmpje waarin overleving centraal staat, terwijl hij in het voorjaar aan de slag gaat met dodaarzen: een soort mini-futen. ,,Zo leggen we elke keer stukjes van een puzzel, een grote film die we hopelijk in 2020 kunnen vertonen.”
©Tekst: Freek Wolff/BDU
Ook gepubliceerd in de Barneveldse Krant 05-09-2015
Bekijk ook het filmpje:
