Enigste vrouwelijke schaapherder
Schaapherder Koos Vos op Hoog Buurlo in 1960 – Foto: ©R. Hardonk/CODA Apeldoorn
Binnenkort wordt Koos Vos 88 jaar. Zij was in Nederland de eerste en hoogstwaarschijnlijk de enigste vrouwelijke schaapherder met een eigen kudde schapen. Honderd procent weet Koos dit overigens niet.
In het verleden heeft haar oude leermeester Jaap Mouw, voormalig schaapherder van de kudde in Elspeet, haar eens verteld dat er aan het begin van de vorige eeuw ene Koosje Vos met haar schapen ronddoolde op de heide tussen Apeldoorn en Heerde. Geen familie voor zover Koos weet.
Liefde voor de heide
Schapen heeft Koos nu niet meer. Het is echter nog maar een paar jaar geleden dat zij haar laatste schapen om gezondheidsredenen heeft moeten verkopen. Het is niet, zoals je misschien zou denken, haar liefde voor schapen die haar leven bepaald heeft.
Koos vindt alle dieren prachtig, maar het is vooral haar grote liefde voor de heide die haar op een gegeven moment tot de keuze voor het schaapherderschap heeft gebracht. Al toen zij als kind met haar ouders van haar woonplaats Tiel voor familiebezoek naar Zeist fietste, genoot Koos vanaf Amerongen van de heide die zij passeerden.
Koos Vos, schaapherder door liefde voor de heide – Foto: ©Gonny Livestroo
Boer worden
Het beroep van schaapherder was haar, als kind en geboren in de Betuwe, alleen bekend van dat liedje van die herder die eenzaam over de grote, stille heide dwaalde. Dat liedje raakte om een of andere reden een gevoelige snaar bij het kind Koos, maar daar bleef het bij. Koos besloot namelijk al heel jong dat zij boer wilde worden. Een boer met heel veel vee was haar wens. Vader Vos was het daar helaas niet helemaal mee eens. Koos moest studeren en als ze dan toch zo graag met dieren wilde werken, dan werd ze maar dierenarts, vond haar vader. Koos wilde echter helemaal niet met zieke dieren werken en gooide er daarom op het gymnasium met de pet naar.
Voor straf werd zij door haar ouders verbannen naar een internaat in Zetten waar zij de HBS moest volgen. De straf pakte iets anders uit dan verwacht. Koos: “Het was de mooiste tijd van mijn leven. Door de Tweede Wereldoorlog kregen we veel meer vrijheid dan gebruikelijk was. Ik maakte daar dankbaar gebruik van door te gaan helpen bij een boer in de buurt van het internaat. Helaas werd het internaat gesloten, omdat de Duitsers de Betuwe lieten onderlopen om de oprukkende geallieerden tegen te houden. Ik moest weer naar huis tot mijn grote teleurstelling”.
Op 19 oktober 2001 overhandigden auteurs Henri Kerkdijk en Louis Fraanje tijdens het 10 jarig jubileum van de Jac. Gazenbeekstichting in zaal Floor te Lunteren, het jubileumboek “Jac. Gazenbeek en zijn Veluwe” aan Koos Vos – Foto: ©Hans Verhorst/BDU
Oorlog en school
Thuisgekomen werd de toen 17-jarige Koos al snel bij het risicovolle verzetswerk van haar vader betrokken. Toen deze tenslotte moest onderduiken werd dit ook het lot van Koos en haar (stief)moeder. Na de bevrijding van Nederland leek het er even op dat het leger Koos’ vaste werkgever zou worden. Zij was namelijk enige tijd ordonnans van een Belgische arts in het 7e leger van generaal Montgomery. Dit was echter van korte duur. Toen de scholen weer open gingen zat Koos, gedwongen door haar vader, weer keurig netjes in de schoolbanken van de HBS in Tiel. Op voorspraak van de directeur van deze school mocht zij dan toch eindelijk stage gaan lopen bij diverse boerenbedrijven.
Het boerderijtje op Hoog Buurlo met de oude waterput, schuur en hooiberg in juni 1951 voor de verbouwing – Foto: ©R. Hardonk/CODA Apeldoorn
Viel het kwartje
Doordat haar ouders, door omstandigheden, naar Amsterdam verhuisden, kwam Koos er op haar 18e plotsklaps alleen voor te staan. Het werden verschillende baantjes voor Koos om in haar onderhoud te voorzien, maar nergens kon zij haar draai echt vinden. Pas toen zij, inmiddels in Putten wonend, haar kleine veestapel uitbreidde met vijfentwintig schapen viel het kwartje! Zij genoot van het lopen op de dichtbij gelegen heide met haar kleine kudde.
Schaapherder Koos Vos met haar eigen kudde op Hoog Buurlo – Foto: ©Brand Overeem
Hoog Buurlo en Zwartebroek
Een jaar later liep zij al met een veel grotere kudde, ook van haarzelf, op de heide van Hoog Buurlo (gem. Apeldoorn). Twaalfeneenhalf jaar heeft zij met haar schapen de heide van Staatsbosbeheer in goede conditie gehouden. Daarvoor heeft zij een Koninklijke onderscheiding in ontvangst mogen nemen én voor het feit dat zij later als boerin in Zwartebroek natuurgebied De Bondte Vos heeft gered. Deze is inmiddels in bezit van Natuurmonumenten en valt onder natuurgebied ‘Zwarte Broek’. Tegenwoordig verblijft Koos voor het grootste deel van het jaar in haar chalet in Garderen. Terugkijkend op haar – toch vaak wel bijzondere – leven, is zij tevreden over het feit dat zij altijd haar hart gevolgd heeft. Mede daardoor heeft zij altijd kunnen werken met dieren. Koos: “Ik zou echt niets kunnen bedenken wat ik in mijn werkzame leven liever had gedaan!”.
Tekst: ©Gonny Livestroo Ook gepubliceerd in De Band 16-09-2015
********************************************************************************************************************************************
Schaapherder Koos Vos
Een bijzonder leven in woord en beeld
Binnenkort verschijnt een boek over het leven van Koos Vos met heel veel foto’s van haar tijd als schaapherder op Hoog Buurlo.
Ondanks de vele tegenslagen in haar leven, bezit zij nog steeds een bewonderenswaardige levensvreugde, humor en kracht. Gonny Livestroo is freelance schrijfster en woont evenals Koos in Garderen waar zij met elkaar in contact kwamen. Dat leidde tot deze biografie met unieke en bijzondere foto’s over het leven van Koos Vos.
Gebonden 128 pagina’s –
Uitgave: Nabij Producties Barneveld
ISBN 9789492055149 – Prijs: € 19,95
____________________________________________________________________________________________________
Lees ook: Boekpresentatie schaapherder Koos Vos
