Woning van een wildforster
Met de vondst van een middeleeuwse ijzeren pijlpunt bij opgravingen in Barneveld is zo goed als zeker dat hier in vroeger tijden de woning van een wildforster van de Graaf van Gelre gestaan heeft. “Waarmee we een bijzonder nieuw verhaal kunnen toevoegen aan de Barneveldse geschiedenis.”
De pijlpunt die is gevonden bij de opgravingen in Barneveld – Foto: ©BDU
Veertiende eeuw
“Toen we deze pijl van acht centimeter lang vonden in een waterput, stond serieus iedereen daaromheen te juichen”, zegt regio-archeoloog Peter Schut. Hij begeleidt het archeologisch onderzoek van bureau Archol uit Leiden op een locatie van het toekomstige bedrijventerrein Harselaar-Zuid, aan de Wencopperweg in Barneveld. Een maand geleden meldde de Barneveldse Krant dat bij dit onderzoek restanten zijn gevonden van een versterkte nederzetting, vermoedelijk het woongebouw van wildforsters Brant en Evert van Wedichem uit de veertiende eeuw. Schut: “In de archeologie heb je vaak te maken met aannames, maar zo’n vondst is een hele sterke aanwijzing.”
Wilde zwijnen
Het gaat om een pijlpunt die gebruikt werd voor de jacht op onder meer wilde zwijnen en grotere dieren. “We weten dat destijds alleen de graaf zelf mocht jagen, daarbij eventueel begeleid door een wildforster. Sterker nog, op stropen stond de doodstraf. Met de vondst van dit voorwerp weten we dus dat hier gejaagd is op groot wild, en is het dus zeer waarschijnlijk dat hier de wildforster van de graaf gezeteld was.”
Een rotte wilde zwijnen, zeug met biggen – Foto: ©Louis Fraanje
Puzzel aanvullen
Voor wat betreft dat laatste bestonden er al wel historische bronnen uit een archief van de graaf van Gelre. “We weten dat deze graaf in 1326 wildforsters Brant en Evert van Wedichem benoemde. Zij controleerden in opdracht van de graaf een bepaald gebied en traden op als een soort belastingcontroleur uit die tijd. Analyse van andere gevonden voorwerpen moeten de puzzel aanvullen. Zijn dat bijvoorbeeld restanten van luxe aardewerk, dan weet je dat hier geen gewone boerderij heeft gestaan.”
Soortgelijke pijlpunten worden, weet Schut, weinig aangetroffen. “In Nederland is deze zeer uniek. Ik weet wel van vondsten in het buitenland, maar ze zijn uitermate zeldzaam. We zijn hier dus heel erg blij mee.” De pijlpunt werd twee weken geleden al aangetroffen. “Maar we hebben het bewust even stilgehouden, om eventuele schatzoekers niet op ideeën te brengen.”
IJzertijd
Een archeologe legt aan Fransien Fraanje uit hoe het allemaal in zijn werk gaat – Foto: ©Louis Fraanje
De pijlpunt is niet de enige opzienbarende vondst in Barneveld. “In totaal hebben we tijdens het veldwerk in de afgelopen maanden resten van acht boerderijen gevonden, vier uit de Romeinse tijd of late ijzertijd (800 voor Christus tot het begin van de jaartelling) en vier uit de middeleeuwen”, zegt Schut. “De laatste boerderij die we blootlegden is ook een zeer bijzondere vondst. Het gaat hier om restanten van een gebouw uit de ijzertijd, maar dan wel met een heel bijzonder grote afmeting van 37 meter lang, ongeveer net zo groot als zes rijwoningen naast elkaar. Dat roept vragen op over de functie van het gebouw.”
Daar komt volgens hem bij dat de verschillende gevonden boerderijen uit de ijzertijd in compleet verschillende stijlen gebouwd zijn, qua indeling en techniek. ,,We gaan analyseren of de bebouwing van dezelfde tijd is of niet.”
Waterput
Op vrijdag 2 oktober – vandaag dus – wordt het archeologisch veldwerk, dat eerder in de zomer startte, afgerond. “Dan gaan we ook de waterput die we aantroffen bij de grote boerderij onderzoeken. Vinden we daar houtresten in, dan kunnen we ook goed de ouderdom van deze bebouwing benaderen. Mogelijk vinden we er ook resten van de bedrijfsvoering, die ons leren over de functie van deze grote boerderij.” De komende weken wordt de site weer opgevuld met zand. Het analyseren en onderzoeken van alle vondsten, grondmonsters, foto’s en andere informatie zal vervolgens nog anderhalf tot twee jaar in beslag nemen.”
Totaaloverzicht van de opgravingen, helemaal rechtsboven het laatste deel – Luchtfoto: ©Jan van Uffelen
Bewoningsgeschiedenis
Al met al hebben de opgravingen al veel nieuwe informatie opgeleverd, zegt Schut. “We weten bijna zeker dat hier een wildforster heeft gezeten in de veertiende eeuw, al is het vreemd dat we geen resten hebben gevonden van bebouwing uit de eeuwen daarna. Mogelijk liggen die verscholen onder partycentrum ‘t Hoefslag, maar het wordt lastig daar te gaan graven.” Wat de vondsten de onderzoekers ook leerden is dat, na een natte moerasachtige periode die begon vanaf 800 voor Christus, in de tiende eeuw weer bewoning ontstond in de omgeving van Barneveld. “Terwijl we er eerder vanuit gingen dat dat pas enkele eeuwen later het geval was. We hebben een nieuw beeld van de bewoningsgeschiedenis van de Gelderse Vallei.”
Het laatste deel van de opgravingen – Luchtfoto: ©Jan van Uffelen
Analyse pijlpunt
Wat er met de pijlpunt gaat gebeuren, is nog niet duidelijk. “Na analyse zal deze waarschijnlijk terechtkomen in het provinciale bodemdepot in Nijmegen, maar ik kan me zo voorstellen dat ook museum Nairac interesse heeft. Daarover zullen nog wel gesprekken gevoerd gaan worden.”
Tekst: ©Wouter van Dijk/BDU Lees ook: IJzertijd-boerderij met ligboxen in Barneveld
Ook gepubliceerd in Barneveldse Krant 01-10-2015
