Het gaat niet zo goed met de rode bosmieren, want ze hebben last van het gras
De mierenhopen langs een pad in het bos kent iedereen wel. Als je er naar kijkt lijkt het alsof de mieren doelloos door elkaar lopen, maar achter dat gewriemel gaat een goed georganiseerde mierenmaatschappij schuil. De mierennesten zijn de laatste tijd een stuk kleiner geworden. In mijn jeugd zag je reusachtige mierenhopen op de kale bodem in de grove dennenbossen. Er zijn nog wel mierennesten, maar het tiert niet meer zo welig als vroeger.
Boswachter, inventarisatie flora en fauna van Staatsbosbeheer, Harry Hees inventariseert de nesten van de rode bosmieren in de bossen op de Veluwe. De mierennesten worden op een kaart ingetekend en later weer nagelopen of ze nog aanwezig zijn of verdwenen. Zo ontstaat in de loop der jaren een goed beeld van het voorkomen van de nesten van de rode bosmieren – Foto: ©Gerrit de Graaff
Omgewoeld
Vorige week heb ik met boswachter Harry Hees in verschillende bossen wat rondgelopen, op zoek naar nesten van de rode bosmieren. Hij inventariseert namelijk al jaren de mierennesten voor Staatsbosbeheer in de bossen van de Veluwe. Harry nodigde mij uit om eens mee te lopen langs een aantal mierennesten die nauwelijks worden vernield door bosdieren. In de bossen bij Boeschoten volgt hij al jaren de ontwikkeling van enkele grote mierennesten. Het is een sterk geslacht dat op die plek steeds weer overleeft. De mieren halen hun voedsel: bladluizen, rupsen en insecten uit de kruinen van de dennen.
Aangekomen bij drie prachtige mierenhopen was het wel een beetje een teleurstelling, want de nesten ze waren uitgegraven. Zo te zien niet door wilde zwijnen, want die gooien het hele nest uit elkaar. Kennelijk hebben dassen, vossen of misschien wel boommarters in de nesten zitten graven. Daar hadden we niet op gerekend. In het bos zijn grote kuilen gemaakt. Dat is het werk van de wilde zwijnen. Ze hebben overal gezocht naar eikels. De zomereiken hebben vorig jaar niet gedragen. Alleen de Amerikaanse eiken hebben wel eikels gehad, maar deze eiken staan lang niet overal in de bossen. In de afgelopen winter waren er nauwelijks eikels van betekenis.
Grote nesten van de rode bosmieren in het bosgebied Boeschoten zijn uitgegraven door dassen, vossen of… door mensen – Foto: ©Gerrit de Graaff
Voedselgebrek
Harry: ‘Meestal blijven deze grote nesten onaangeroerd. Kennelijk hebben dassen en vossen, vanwege voedselgebrek, gezocht naar iets eetbaars. Dit is in ieder geval geen werk van zwijnen, want die gooien een mierennest helemaal uit elkaar. Onder sommige boomstronken zit een muizennest. Moet je eens kijken hoe diep de zwijnen in de grond graven om bij een nestje met jonge muizen te kunnen komen.’ Iets verderop zit een groot mierennest verweven in de stronk van een omgewaaide douglas. ‘Dat is goed,’ zegt Harry, ‘want nu kunnen de bosdieren niet gemakkelijk bij de kern van het nest komen. Rode bosmieren zijn geweldige bouwmeesters. Bij verstoring beginnen de mieren meteen het nest weer op te bouwen of ze verhuizen naar een andere boomstronk in de omgeving.
Het is natuurlijk heel slecht voor de mieren als het nest vlak voor de komende winter wordt vernield. Mieren hebben het toch al zo moeilijk, omdat er gras groeit in de bossen. Door de jaren heen is de humuslaag wat dikker geworden. Bovendien wordt veel stikstof in de lucht aangevoerd, met het gevolg dat in de dennenbossen gras gaat groeien (bochtige smele). De rode bosmieren hebben daar veel last van. Hierdoor moeten ze steeds verhuizen of sterven zelfs uit.
Een mierennest ligt altijd een aantal uren in de zon. Dat hebben de rode bosmieren nodig. Het dennetje ernaast is geveegd door herten… – Foto: ©Gerrit de Graaff
Raadsel
Mieren hebben al heel lang de belangstelling van mensen. Geen wonder, want het blijft een groot raadsel hoe een mierenstaat werkt. Alles loopt door elkaar heen. Wie heeft de leiding? Koning Salomo heeft met belangstelling naar de mieren gekeken. Hij verbond aan de ijver van deze diertjes een wijze les en schreef: ‘Ga tot de mier, gij luiaard, zie haar wegen en wordt wijs: hoewel zij geen aanvoerder hebben, nog leidsman, nog heerser, bereidt zij in de zomer haar brood, verzamelt zij in de oogst haar prijs’.
Bliksem
Vlakbij een groot mierennest in het bosgebied Boeschoten is een douglasspar door de bliksem getroffen. Harry legt uit: ‘Omdat de wortels van de omringende bomen met elkaar vergroeid zijn is een kring van soortgenoten ook door de bliksem geraakt en dood gegaan.’ Daar keek ik van op. Wel is bekend dat als een douglasspar wordt omgezaagd, dat dan de afgezaagde stam dicht groeit met voedsel die afkomstig is van andere douglassparren in de directe omgeving. Zo leer ik nog steeds een beetje hoe het allemaal werkt in de natuur.
Hier is de bliksem ingeslagen in een spar. Omdat de wortels van de omringende sparren aan elkaar vergroeid zijn is een kring van bomen dood gegaan – Foto: ©Gerrit de Graaff
Ook gepubliceerd in de Barneveldse Krant 10-10-2015
Bekijk ook eens het filmpje:
