Jan den Besten (1927-2012) vervolg
Vriendschap
De fotografie bracht hem vele goede dingen. Zo ook zijn vriendschap met de bekende, in 2002 overleden natuurfotograaf Fred Hazelhoff. “Wij spraken uren met elkaar, over het leven en de dood. Nauwelijks over de fotografie. Oppervlakkigheden pasten niet in onze gesprekken.
Natuurfotograaf Fred Hazelhoff in actie – Foto: ©Eigen foto
Brieven in de nacht
‘s Nachts dacht ik over die gesprekken na en dan schreef ik hem brieven. Na zijn dood kreeg ik die gebundeld terug van zijn vrouw. Hij had ze allemaal bewaard”, aldus den Besten.
Met weemoed denkt hij terug aan de tijden dat hij nog volop bezig was met de natuurfotografie in het veld. Ook aan de verre avontuurlijke reizen naar Lapland die hij maakte met zijn inmiddels overleden vrouw Tera en zijn vriendschap met Hazelhoff.
Natuurfotograaf Fred Hazelhoff(1926-2002) was de grondlegger van de moderne natuurfotografie, en werd als de belangrijkste Nederlandse natuurfotograaf beschouwd.
Padjelanta
Achterop de caravan van Jan en Tera den Besten stond “Padjelanta”, ook als je achterom kwam op bezoek bij hun huis aan de Drapeniersdonk in Apeldoorn, verwelkomde het houten bord op het hek je met dezelfde woorden. Wat betekent het nu eigenlijk, Padjelanta?
Het komt van het volk “de Sami” uit Lapland. Padje betekent “Daarboven” en Lanta betekent “Land”. Vrij vertaald dus “Het land Daarboven” zoals ook in de bijbel wordt gesproken over “Het beloofde land”.
We noemen het ook wel Hoogland, in ieder geval was het voor de Sami de beste zomerweide voor hun kudde en de westenwind zorgde ervoor dat de insecten verjaagd werden. Het zomerland van alle Sami waar ook hun zomerweide lag.
Voor Jan en Tera den Besten was het dus een symbool dat een tweeledige inhoud had. Zij trokken graag naar het Hoge Noorden in Lapland, dat hun tweede vaderland was geworden en zagen waarschijnlijk daarachter het andere “Padjelanta”.
Noorderlicht
Zo’n twintig keer trokken ze met auto, tent, en later met de caravan naar Lapland. Onderweg genoten ze van het verandererde landschap. “Zo samen konden we uren zwijgen en dan hadden we het toch heel fijn”, stelt Jan. Aangekomen in Lapland brachten ze de dagen samen door en trokken ze in de nachten ieder hun eigen plan. “Tera zat ‘s nachts te lezen of cryptogrammen te maken in de caravan en ik was buiten om te genieten van het Noorderlicht in Sept/Oktober.
Aurora Borealis het noorderlicht bij Trondheim op 2 oktober 1989 – Foto: ©Jan den Besten
Janken als een klein kind
“Eens zaten we een keer ‘echt’ in de problemen. Toen we net de grens met Finland gepasseerd waren, moesten we volgens de kaart de eerste weg rechts inslaan. Wat denk je? Bij dat eerste weggetje stond een groot bord waarop in het Fins van alles en nog wat stond geschreven, Er maar niet in rijden dachten we, dus reden verder. Maar er kwam geen weg van rechts meer. Na een tijdje gereden te hebben, bedachten we ons, en keerden terug naar het bewuste weggetje. Het stelde weinig voor en was niet breder dan onze auto, de verharding was gewoon leemgrind. Doorrijden maar want we moesten toch verder.
Op een zeker moment begon de weg steeds steiler te worden. We knepen hem allebei best, en aan de kant van Tera keek je zo’n vijftig meter steil naar beneden. Het zweet stond in mijn handen toen ik de laatste bult op ging met de versnelling te hoog. Terug schakelen met de caravan erachter kon niet meer. Boven gekomen stapten we uit en heb ik echt staan janken als een klein kind, zo blij was ik dat we het gered hadden.. Het was al laat in de middag toen we het eerste huisje zagen. Toen ik aanklopte kwam er een oud vrouwtje tevoorschijn. Met gebarentaal begreep zij dat we bij haar wilden overnachten. Achter haar huis stond een oude schuur op een verlaten stukje grond waar ik de caravan mocht neer zetten. Toen we de volgende morgen enkele kilometers gereden hadden, kwamen we plotseling voor een prachtig geasfalteerde weg die ons naar het Inarimeer bracht. Later hoorden we dat de weg gesloten was voor het verkeer!”
In de winter met de caravan “sleurhut” bij Bredsel in het noorden van Zweden – Foto: ©Jan den Besten
Voorgevoelens…
Jan zou graag willen, dat als hij er straks ook niet meer is, hun as wordt uitgestrooid op een speciaal plekje in Lapland. “Op onze laatste reis in september 2000 hebben we ons Heilige plekje achter het kerkje in de toendra verlaten. Dat was erg emotioneel, het was net of we wisten dat we er niet meer terug zouden komen. Voorgevoelens die zijn uitgekomen”.
Tussendoor verteld hij over een ander kerkje dat op het schiereiland Vadso stond in de Willem Barentszee. Hyper modern van bouwstijl. Het eilandje waar één boom op stond.
Tera en Jan den Besten bij het oude kerkje in Gillesnuole – Foto: ©Eigen opname
Komt allen tot Mij
“Toen wij door de grote glazen deur naar binnen keken kwam er een jonge vrouw aanlopen. Zij vroeg of wij het kerkje van binnen wilden zien. Aan de muur hing een Christusbeeld waaronder stond geschreven; “Kommer til mig” ( Komt allen tot Mij.) .Jan vult de rest aan van het hoofdstuk uit Marcus 10 ; “Allen die vermoeid en belast zijn “. Bij het verlaten van het kerkje stond in de hal de organist die aan ons werd voorgesteld. Tera vroeg aan hem of hij ook iets voor ons kon spelen op het orgel. Even later zaten wij te luisteren naar het orgelspel.
Hij speelde “Morgenstimmung“ van Edvard Grieg. Denkend aan onze kinderen en kleinkinderen die duizenden kilometers van ons verwijderd waren, kregen wij het toen te kwaad.” (Bekijk ook onderaan het filmpje).
Jan den Besten op de Hoge Veluwe tijdens de edelhertenbronst in september 2008 – Foto: ©Louis Fraanje
Tenslotte…
Nu zijn Stille Kracht Tera er niet meer is hoeft het allemaal niet meer zo. De stilte van destijds is nu zijn vijand geworden. Een dag duurt nu dagen nu het lopen zeer slecht is geworden en hij niet meer struinen kan. Toch grijpt hij zo nu en dan de camera.
In zijn tuin staat een stobbe waar regelmatig vogeltjes op komen zitten. Ook hangt er een vetbol waar onlangs drie staartmezen op zaten. Maar toen er een merel aan kwam was het feest voorbij. Als het fotograferen van natuur je in het bloed zit zoals bij Jan den Besten, kan een achtertuin een wereld voor je openen!
©Tekst: Louis Fraanje en Femke Sterken
Eerder gepubliceerd in De Veluwenaar 18e jrg. – No.2 – april 2010
Jan de Besten stierf op 26 november 2012 te Apeldoorn, hij werd 84 jaar.
*****************************************************************************************************************************
Ter nagedachtenis aan Jan en Tera den Besten, hieronder het prachtige filmpje met hun lievelingsmuziek:
“Morgenstimmung”
Morning Mood. Peer Gynt Suite No 1. Opus 46. Edvard Grieg
Beginning with nature sound.Marino,s Choice. Edited by Marino van Wakeren
____________________________________________________________________________________________________
Lees ook: Fantasie in wit
