Driekwart van de wereldpopulatie van de grutto broedt in de weilanden van ons land
Eindelijk is het er toch van gekomen: de grutto is onze Nationale Vogel geworden. Dat meldt Vogelbescherming in het januarinummer van het blad ‘Vogels’. De grutto is puur Nederlands: 85% van de wereldpopulatie broedt in onze weilanden. Helaas is de grutto ook een probleemvogel. Door de moderne veeteelttechniek gaan veel eieren en jongen van de grutto verloren. Het aantal grutto’s keldert snel. Ondanks alle tegenslag keert de ‘Koning van de Nederlandse weiden’ steeds weer terug uit zijn Afrikaanse winterverblijf. De grutto is een zomergast van begin maart tot oktober en zal in een zachte winter hier niet overwinteren, want het is een uitgesproken trekvogel die overwintert in West-Afrika, vooral in Senegal.
De prachtige grutto is onze Nationale Vogel geworden. Hij loopt hier in een weide met molshopen in de polder Arkemheen bij Nijkerk. Vroeger nestelden de grutto’s graag in de weilanden van de Gelderse Vallei, maar dit weidegebied is niet meer in trek – Foto: ©Gerrit de Graaff
Te droog
Op bijna alle heidevelden in de Gelderse Vallei broedde vroeger de grutto. Je hoorde in het vroege voorjaar de welluidende roep zelfs boven de dorpen. Een jaar of veertig geleden was de grutto nog een algemene broedvogel in de streek rond Barneveld, vooral op de vele vochtige weilanden, maar ook op de heide van Klein Bijlaar, de Appelseheide bij Voorthuizen, de Deuverdenseheide bij Nijkerk, de Stroeërheide en de grote heidegebieden op de Veluwe. De grutto was in het voorjaar een lentebode, ‘gr-wiet-o-gr-wiet-o-‘, waaraan de grutto zijn naam dankt. De melodieuze roep van de grutto was vroeger overal te horen boven de velden en weiden van de Gelderse Vallei en zelfs op de Veluwe. De natuurgebieden waren in die tijd veel natter. Het is echt een broedvogel van laaggelegen weilanden en die zijn er nauwelijks meer in de Gelderse Vallei.
Een oude foto van een grutto op de heide bij Stroe. Deze heide is nu met recht de ‘grote stille heide’ geworden – Foto: ©Gerrit de Graaff
Drukte van belang
Volgens mijn dagboek vonden we op 18 april 1970 op de Stroeërheide, binnen een half uur: zeven gruttonesten en drie kievitsnesten met drie of vier eieren. Ongetwijfeld hebben daar toen nog veel meer nesten gelegen. In die jaren was het op de Stroeërheide een drukte van belang. Het gebuitel en geroep van de weidevogels was in het voorjaar niet van de lucht, maar zo langzamerhand is het steeds stiller geworden op de heide bij Stroe. Het is met recht ‘de grote stille heide’.
De grutto is zonder twijfel één van de fraaiste weidevogels. Het mannetje, met de brede witte vleugelstrepen en de zwarte staart, klimt met snelle vleugelslagen steil omhoog in de lucht, vliegt dan luid roepend rond met trage bewegingen en uitgespreide staart: grutto-grutto-grutto… De grutto met zijn kastanjebruine borst, zijn lange steltpoten en lange snavel is hij uitstekend in staat om in de vochtige bodem zijn kostje bij elkaar te scharrelen.
Groepje grutto’s net terug uit Afrika.is hevig bezig met voedsel zoeken in de polder. Ze staan geen moment stil… – Foto: ©Gerrit de Graaff
Polder Arkemheen
De grutto en de kievit behoren tot de meest kenmerkende weidevogels. Het beeld van grutto’s die door de lucht achter elkaar aanjagen en op hekken staan te protesteren is onverbrekelijk verbonden met het Nederlandse polderlandschap. Naar grutto’s hoef je niet zoeken in de Gelderse Vallei, maar in de noordelijker gelegen polders Arkemheen en de Putter polder bij Nijkerk wemelt het van de weidevogels. Grote delen van deze polders (ongeveer 400 hectare) zijn inmiddels eigendom van Staatsbosbeheer. Hier wordt rekening gehouden met broedende weidevogels: later maaien in strokenof helemaal niet. Ook dit is lastig: kieviten hebben een hekel aan lang gras. Jonge grutto’s en jonge kieviten vinden daar weinig insecten, voornamelijk vliegen.
…dan gooit iemand de deur van een auto dicht: ‘bam…’. Alle koppen gaan omhoog. Het juiste moment voor een foto – Foto: ©Gerrit de Graaff
Later maaien
Boeren hebben een contract om weidevogels te beschermen door later te maaien. Als de maaiperiode is aangebroken gaan alle percelen in één dag plat. Jonge grutto’s en jonge kieviten rennen over de vlakte en worden gegrepen door kraaien en meeuwen. Nee, het blijft tobben met de weidevogels. Het ideale is: jong vee (koeien) in weilanden in de polder: het gras wordt kort afgegeten en gras rond koeienvlaaien blijft staan: De jonge weidevogels kunnen zich verstoppen in de graspollen en vangen vliegen in overvloed. Bovendien zijn daar nog de honderden grauwe ganzen. Als de grazende ganzen te dicht bij het nest van de grutto, maar ook van de kievit, worden ze weggejaagd door duikvluchten van kieviten en grutto’s. Toch gaan veel jongen overstuur door te weinig voedsel.
Ook gepubliceerd in Barneveldse Krant – 05-03-2016 – Aflevering 499
