‘Kringloop natuur is geweldig’
Grote grijze baard, hoed op en altijd in het groen. Als er één markante persoonlijkheid in de regio is met een passie voor natuur en cultuur, dan is het Louis Fraanje (66). Nu 25 jaar geleden richtte hij de Jac. Gazenbeekstichting op.
De geboren Barnevelder woonde heel wat jaren in Lunteren, waar hij aan de Stationsstraat een informatiecentrum had. Tegenwoordig woont hij in een Edese flat, zodat hij op termijn vermoedelijk weer groenere contreien op zal zoeken.
Want Fraanje blijft onvermoeibaar om in de voetsporen te lopen van zijn grote inspirator Jac Gazenbeek, een lokaal bekend onderwijzer en schrijver, die leefde van 1894 tot 1975 en lange tijd woonde in villa Boeckenrode te Lunteren.
Natuurliefhebber Louis Fraanje – Foto: ©Freek Wolff
Oprichting
Het idee om de stichting op te richten kwam bij een groepje mensen vandaan. Bestuurslid Liseth Elbertsen noemt Fraanje apart, omdat zij zich tien jaar met hart en ziel heeft ingezet, speciaal op het gebied van klederdracht en Veluws dialect. “De schrijfstijl van Gazenbeek sprak me aan, omdat hij ook over de sfeer op een boerderij vertelde, als hij daar ging kijken naar een kerkuil. Dat kwam omdat hij de taal sprak van de boeren, want hij woonde en werkte als onderwijzer in de omgeving van De Valk. Hij fietste rond, maakte een praatje, was een innemende man en bleef zichzelf.”
Geen subsidie
Fraanje laat de boeken zien, met een bundeling van bestaande verhalen van Gazenbeek, maar ook werken over de iconische Veluwenaar: ‘Oog in oog met de Veluwe’, ‘Sagen en legenden van de Veluwe’, ‘Vrijbuiters van de Veluwe’, ‘En zo gaat vroeger voorbij’, ‘De Veluwe natuur en cultuur’ en ‘Veluws wild in de seizoenen’.
De kroon op dat werk is Fraanjes boek ‘Jac Gazenbeek en zijn Veluwe’. Hij maakte het samen met Henri G. Kerkdijk uit Apeldoorn. “De boekjes houden de stichting draaiende, om niet van subsidie afhankelijk te zijn.”
Verder houdt Fraanje een weblog bij op zijn site, vertelt hij verhalen op basisscholen en gaat hij met klassen op pad de natuur in. “Tegenwoordig komen ze ook naar Museum Oud Lunteren om onder meer te leren over de hessenwegen van vroeger. Dat gaan we ook met de wildwal doen, die van Meulunteren naar Wageningen loopt.”
Verhalen vertellen in het bos aan de kinderen – Foto: ©Jac. Gazenbeekstichting
Losse verteltrant
De rasverteller merkt dat kinderen steeds mondiger worden, maar Fraanje weet dat een losse verteltrant de aandacht vasthoudt. “Je moet er een kwinkslag tussendoor gooien. Ik vergeet nooit dat ik bij een wandeling aan de ene kant een koolmees hoorde en aan de andere kant een vink. Toen zei ik tegen die kinderen: Luister, ze zijn met elkaar in gesprek. Die koolmees doet ‘tedudutedudu’ en die vink doet ‘teduteduddeduut’ met een slag. Dus eigenlijk zegt de koolmees ‘koppietheekoppiethee’ en die vink geeft dan antwoord met ‘magikerookeenkoekjebij’. Zo onthouden ze het beter, want na een wandeling met een ornitholoog ben je aan het eind horendol. Als je ze dan vijftien jaar later tegenkomt, weten ze dit negen van de tien keer nog. Dat vind ik nou leuk.”
Teveel binnen
Louis Fraanje altijd in de natuur in de herfst van zijn leven – Foto: ©Fransien Fraanje
Volgens Fraanje heeft zijn werk ook een meerwaarde. “Mensen zitten veel teveel binnen. In Barneveld liep ik als kleine jongen veel in het bos, waar je reeën, konijnen en vossen zag. Het kwam op mij over als een wildernis.
Ik heb daar veel geleerd van de boswachter. Hij vertelde over de geschiedenis rond baron Van Nagell, met zijn grote snor en dat kasteel. Over Jan van Schaffelaar die van de toren sprong. Dat vonden we spannend.”
Doesburgermolen
Zo kent Fraanje bijvoorbeeld ook de achtergrond van de Doesburgermolen die tussen Ede en Lunteren staat.
,,Er was een klooster achter de plaats Doesburg en de monniken hadden grond bij Ede. Daar kwamen pachtboeren op, maar er werd meteen een molen bij geplaatst, want daar moesten ze hun graan malen.”
Geschiedenis
Afgelopen zaterdag wandelde hij met mensen op Landgoed Kernhem bij Ede en vertelde over witte wieven en de sage van de bloedsteen. “Het is belangrijk dat we een stuk geschiedenis van onze voorouders kennen, zodat je vandaag ook goed met natuur en cultuur omgaat. Gazenbeek zei: ‘Hoed af voor het verleden en de jas uit voor de toekomst’. Dus respect hebben, maar ook actief blijven.”
Verwondering
Op tv vertelde Antoon van Hooff op indringende manier over de dierenwereld en zo raakte Louis gefascineerd door de natuur. “Het vuur bij die man bleef branden, tot aan het eind van zijn leven.” Fraanje blijft zelf ook mateloos geboeid door de momenten dat hij plotseling oog in oog staat met een groot hert, maar ook als hij ziet hoe een spinnetje zijn web weeft. “Dat duurt eindeloos, terwijl veel mensen niet weten dat hij het hele web opeet als hij gaat verhuizen. Die mooie kringloop vind ik geweldig.
Ik zie de natuur als de schepping van God. Onlangs zag ik nog een prachtige zonsondergang, of een blad dat uit een knopje komt. Daar verwonder ik me elk jaar weer over. Alles is eerst zo dood als een pier en in het voorjaar wordt alles weer prachtig.”
Fraanje vertelt nog vurig over zijn visie op ecoducten, het maaien van akkers, de Goudsberg en het Wekeromse Zand, maar de koekoeksklok in zijn woning laat horen dat de tijd om is. Donderdag 6 oktober 2016 is er een jubileumavond in zaal Floor te Lunteren.
Tekst: ©Freek Wolff/BDU
Eerder gepubliceerd in: Barneveldse Krant 21-05-2016 en Ede Stad 25-05-2016
____________________________________________________________________________________________________
“Jac. Gazenbeek en zijn Veluwe”
Interessant boek over het leven van Jac. Gazenbeek
ISBN 9074679099. Hardcover,
Jaar van uitgave: 2001,
Auteur: Henri G. Kerkdijk & Louis Fraanje.
Uitgave van Jac. Gazenbeek stichting.
Helaas uitverkocht!
