Wie zich verdiept in de leefwijze van vlinders, komt voor verrassingen te staan
Overal in de streek zie je op het ogenblik citroenvlinders vliegen: fel gele mannetjes en lichtgroene vrouwtjes. Het zijn verse vlinders in vol ornaat, zojuist uit de pop gekropen. Ik krijg een blij gevoel bij het waarnemen van zo’n prachtige citroenvlinder op de bloem van de vlinderstruik. Door een beetje voorzichtig te doen kan ik een foto maken op een halve meter afstand Meteen denk ik: dit wordt de grote plaat op de eerstvolgende pagina in de krant…
Twee citroenvlinders op de bloem van de speerdistel. De bovenste is een vrouwtje met daaronder het gele mannetje. De exemplaren die je nu ziet zijn vers en leven bijna een jaar. Dat is de hoogst bereikbare leeftijd van alle vlinders in ons land – Foto: ©René de Graaff
René de Graaff, coördinator van de IVN-vlinderwerkgroep Barneveld, vindt de opname van de citroenvlinder op de rode bloem heel fraai, maar hij mist het vrouwtje op de foto. Hij heeft gelijk. Ik schuif mijn supermooie foto van de citroenvlinder naar de tweede plaats.
Sinds Tiny en ik bij de IVN-Vlinderwerkgroep Barneveld zijn gekomen hebben we veel geleerd over de leefwijze van de vlinders. Het leven van een vlinder begint als ei, waar een rups uit komt. Deze rups is voornamelijk bezig met eten. Door een aantal malen te vervellen kan hij groeien. Als de rups volgroeid is verpopt hij zich. In de pop wordt de rups omgebouwd tot vlinder. Na een tijdje breekt de pop open en kruipt de vlinder eruit. Ongelooflijk.
Mooie gele citroenvlinder op de bloem van de vlinderstruik. Met de roltong wordt de nectar uit de bloemen gehaald – Foto: ©Gerrit de Graaff
Weinig vlinders
Vanwege het koude en natte voorjaar zijn er weinig vlinders in deze zomer. Bovendien zijn er tegenwoordig veel minder vlinders dan vroeger. Ik herinner me nog de bloemrijke weiden in de Gelderse Vallei in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Weiden met klaver, zuring, margrieten enz. In de loop der jaren zijn de waardevolle weidengebieden ernstig aangetast door moderne landbouwmethoden. Veel houtwallen zijn opgeruimd en de bloemen verdwenen uit de weiden.
Ook de weidevogels, waar de Gelderse Vallei om bekend stond, zijn verdwenen. Kieviten, grutto’s, scholeksters, tureluurs, watersnippen, veldleeuweriken enz. zijn weg. Wie van Barneveld naar Renswoude rijdt, passeert links een grote weide, zonder weidebloemen, zonder weidevogels, zonder vlinders, zonder molshopen: helemaal niks. Het blije gevoel is dan ineens verdwenen. In deze aflevering een vergelijking tussen de citroenvlinder en het bont zandoogje: twee vlinders die het goed doen in de streek. De citroenvlinder overwintert als vlinder en het bont zandoogje als rups.
Eitje van de citroenvlinder op sporkehout, hieruit komt een rups, eet van het groen, verpopt zich en later volgt een verse citroenvlinder – Foto: ©René de Graaff
Citroenvlinder
De citroenvlinders die je nu ziet doen zich te goed aan de nectar van de vele bloeiende planten tot in het najaar. Daarna trekken zich terug om te overwinteren in een dichte graspol of in dichte bosbesstruiken, vlak bij de grond. Ze blijven de hele winter op dezelfde plek. De citroenvlinder is een van de eerste vlinders die in het voorjaar wordt gezien, soms al op een warme dag in februari. De paring vindt plaats in maart en april. Het vrouwtje legt eitjes op de knoppen van het sporkehout. De groene rupsen eten van het blad van het sporkehout, verpoppen zich en in augustus komt weer een nieuwe generatie citroenvlinders. Omdat de citroenvlinder overwintert als vlinder, leeft deze bijna een jaar en dat is de hoogste leeftijd van alle vlinders in Nederland. De citroenvlinder leeft dus elk jaar in één generatie.
Het bont zandoogje zit vaak op een uitkijkplekje in de tuin en verjaagt voorbij vliegende vlinders als indringers – Foto: ©René de Graaff
Bont zandoogje
Vlinderkenner Anko de Graaff vertelt er het volgende van: het bont zandoogje is een van de weinige dagvlinders waarmee het goed gaat. Deze vlindersoort neemt sinds eind jaren negentig in aantal toe. In 1996 zag ik voor het eerst een bont zandoogje op het landgoed Klein Bijlaar bij Barneveld. Een paar jaar later zijn ze ook in het Schaffelaarsebos gezien. Doordat de vlinder tegenwoordig talrijk voorkomt, wordt hij ook steeds meer in tuinen waargenomen. Het bont zandoogje verdedigt zijn territorium en dat is vaak een zonnige open plek in de tuin of in het bos. Als een andere vlinder voorbijkomt, wordt deze weggejaagd, behalve als het natuurlijk een vrouwelijke soortgenoot is. Het bont zandoogje heeft drie generaties per jaar, van eind maart tot in oktober. De soort overwintert als pop tussen het gras, maar ook als half volgroeide rups. Het bont zandoogje leeft ongeveer drie weken van het sap van bloedende bomen, vallend fruit en van mineralen op de bodem. Geen nectar van bloemen.
Ook gepubliceerd in: Barneveldse Krant – zaterdag 27 augustus 2016 – Aflevering 524
____________________________________________________________________________________________________
Vlinders in de Gelderse Vallei
Vlinderkenner Anko de Graaff
Het boek “Vlinders in de Gelderse Vallei” is fraai vormgegeven en bevat talrijke foto’s. “Het begint met een inleiding over hoe de vlinder in elkaar steekt’’, licht hij toe.
“Ik beschrijf onder meer uitgebreid de levenscyclus. Na het eerste hoofdstuk zie je foto’s en beschrijvingen van alle soorten vlinders die in de Gelderse Vallei voorkomen. Je kunt het boekje dus prima gebruiken om vlinders te herkennen.
Er staan ook vijf wandelroutes in, onder meer op landgoed Klein Bylaer in Barneveld en de Stroeërheide. Als je die routes loopt, is het bijna zeker dat je een paar mooie vlinders tegenkomt.
Maar je kunt het boekje ook gebruiken om vlinders in je tuin te herkennen. Het is een compleet overzicht van alle dagvlinders en een aantal nachtvlinders in de Gelderse Vallei.”
Het rijk geïllustreerde, honderd pagina’s tellende boek ‘Vlinders in de Gelderse Vallei’ telt 94 pagina’s en is uitgegeven bij Regioboek/Koninklijke BDU Uitgevers
ISBN 9789087880309
Te koop in de boekhandel of www.boekwinkeltjes.nl.
