Het verkleuren van de bladeren, is een onontkoombaar proces
Het is weer zover, de herfst doet haar intrede in het Veluwse bos en langzaam, maar zeker gaan de bladeren verkleuren. Ieder najaar hetzelfde verhaal, tenminste… het ene seizoen misschien wat heftiger dan het andere, maar het proces voltrekt zich onomkeerbaar. Er is absoluut geen ontkomen aan en niemand houdt het tegen.
Als we zo samen door het herfstbos struinen, zien we dat het verkleuren van de bladeren steeds meer op gang begint te komen en sommige bomen zijn al helemaal verkleurd terwijl andere nog helemaal groen zijn. De vraag rijst, waarom de bladeren van de bomen eigenlijk zo mooi kunnen verkleuren, voordat ze op de grond vallen?
Zonlicht dringt door de oude beuken van het Veluwse bos – Foto: ©Fransien Fraanje
Groene kleur
Wichertje Bron schrijft erover in de Natuurkalender: Bladeren van loofbomen bevatten chlorofyl. Dit chlorofyl zorgt ervoor dat planten van de lente tot en met de herfst met behulp van zonlicht koolstofdioxide en water kunnen omzetten naar allerlei complexe stoffen (zetmeel, suikers) en zuurstof. En deze stof zorgt ook voor de groene kleur van de bladeren. Chlorofyl absorbeert alle zichtbare kleuren die aanwezig zijn in het zonlicht, behalve groen. Het groene licht wordt teruggekaatst, waardoor wij de bladeren als groen zien.
De verkleuring van het blad is het begin van het einde – Foto: ©Louis Fraanje
Herfstkleuren
Tijdens het groeiseizoen wordt continu chlorofyl aangemaakt en gebruikt. In het najaar neemt de lichtintensiteit van de zon af. Hierdoor maken bomen minder chlorofyl aan. Niet alleen de lichtintensiteit is belangrijk voor bladverkleuring. Ook de temperatuur en de hoeveelheid neerslag spelen een rol. Na een paar (lichte) nachtvorsten komt bladverkleuring vaak goed op gang. Voordat de bladeren afsterven, trekken de bomen het chlorofyl dat nog aanwezig is terug uit de bladeren en slaan het op in de takken. In de bladeren zijn nog andere pigmentstoffen aanwezig. Die worden zichtbaar als het chlorofyl verdwijnt.
Anthocyaan is rood van kleur, xantofyl is geel en caroteen oranje. Deze verschillende kleurstoffen bepalen samen de kleur van de herfstbladeren. De kleur van de bladeren verschilt per boomsoort, maar hangt ook af van de plek waar de boom staat, en van het weer.
Het blad van de Amerikaanse eik is vaak heel kleurrijk – Foto: ©Louis Fraanje
Indian summer
Heel soms komt in Nederland een ‘Indian summer’ voor. Mooie rustige, warme, zonnige nazomerdagen en -nachten zonder nachtvorst zorgen er dan voor dat de bladeren wel verkleuren, maar niet van de bomen vallen. Dit levert prachtige beelden op van bomen die volop in herfstkleur staan. Wat zou deze herfst ons brengen?
Een oude vrijstaande beuk op de heide bij Ede is al helemaal verkleurd – Foto: ©Louis Fraanje
Wapperende vanen
Mooier en duidelijker had ik het zelf niet kunnen beschrijven, dus vandaar de uitleg van Wichertje in deze. Trouwens, aan het einde van haar verhaal, vraagt zij zich af, wat deze herfst ons zal brengen, eenzelfde vraag stellen wij ons ook ieder jaar. Vorig jaar was het heel erg mooi en deed de herfst haar intrede met ‘wapperende vanen’, ook bleef het blad heel lang aan de bomen. Enfin, daar heeft u alles over kunnen lezen en zien in: Kleurrijke entree van de herfst
Elfenbankjes vormen net een trapje op deze oude boomstronk – Foto: ©Fransien Fraanje
Tweede leven
Op onze wandeling passeren we een oude boomstronk, die helemaal overwoekerd is met mos en ergens aan de rand ervan ontdekken we prachtige elfenbankjes, het lijkt net een een trapje. Hier stond eens een boom, maar… blijkbaar was zijn tijd om en is hij omgezaagd, weg uit het bos waar hij jarenlang vertoefde, naar de houtzagerij, waar hij verzaagd werd tot balken of planken. Dus, is het nog niet helemaal ‘over en uit’, nee… zeer zeker niet, want de boom krijgt nog een tweede leven. Daarover kunt u straks iets horen en zien in het filmpje, dat Ede TV maakte bij de Edese Zagerij in Harskamp!
(Zie onder….)
Twee zonnen
Het is heerlijk om nu door het herfstbos te wandelen en te genieten van de overdaad aan kleuren die je tegenkomt. Als dan aan het einde van de middag, de zon lager en lager zakt en haar lichtbundels tussen de bladeren door laat schijnen, is het dubbel genieten. Dat overkwam ons wel heel ‘letterlijk’, toen de zonnestralen hun licht lieten weerkaatsen in een plas op het bospad. Een schitterend ogenblik, om ‘oog in oog’ te staan met twee ‘zonnen’ op zo’n boswandeling. Geweldig!
De zonnestralen weerkaatsen in de plas op het bospad – Foto: ©Louis Fraanje
Vergankelijkheid
Als je bijna een leven lang in de natuur rondzwerft en in alle seizoenen, jaar in jaar uit, dan ga je toch iets anders kijken naar het leven. Vooral, als je – net als wij – in de ‘herfst’ van je leven bent gekomen, zoals dat weleens heel mooi wordt uitgedrukt. Dan sta je soms ongemerkt, toch wat vaker stil bij de vergankelijkheid van het leven. Want, hoe dikwijls wordt er niet gezegd: “Nou man, ik zie je volgende week wel weer, of tot volgend jaar, of… op naar de honderd!” Maar, wie zegt dat en wie garandeert mij – zou ik dat willen – dat ik ook daadwerkelijk honderd wordt?
Sommige mensen lachen mij weleens uit, als ik zeg; ‘Bij gezondheid hoop ik te komen’ of ‘Deo volente‘ . Die opmerking heeft gelukkig veel van mijn leeftijdgenoten aan het denken gezet. Want verschillende ervan hebben maar amper de leeftijd van vijftig gehaald. Menige keer hoorde ik de opmerking;; “Nou, als ik 65 ben, dan ga ik eens echt genieten van het leven!” Helaas… ze zijn er al niet meer en ik mag ‘hopelijk’ nog een tijdje hier blijven en genieten van die prachtige natuur en daarvoor dank ik elke dag mijn Schepper!
Met dank aan: ir. WA (Wichertje) Bron
———————————————————————————————————————————————————————————
We nemen ook een kijkje bij de “Edese Zagerij” in Harskamp:
