Fietsen in het voetspoor van de Scheepsjager
Het Jaagpad nu fietspad – Foto: ©Louis Fraanje
Voordat ik u meeneem op mijn tocht, langs een stukje van het zuidelijk deel van deze prachtige waterweg, namelijk het Apeldoorns Kanaal, wil ik eerst iets over de geschiedenis ervan kwijt.
Ontstaan
Het Apeldoorns Kanaal was een van de vele kanalen die kanalen-koning Willem I liet aanleggen tijdens zijn regeerperiode (1814-1843), de tijd waarin zich ook de industriële revolutie voltrok.
Er ontstond behoefte aan betere aan- en afvoermogelijkheden voor grondstoffen en producten van de opbloeiende industrie in de regio Apeldoorn. Er moest daarom een goede vaarweg komen van Apeldoorn naar de IJssel bij Hattem.
Verbreden en uitdiepen van De Grift, een toen al eeuwen bestaande gekanaliseerde beek, die slechts beperkt bruikbaar was voor platbodem-scheepvaart, bleek geen goede optie. Daarom gaf de koning opdracht aan Hendrik Jan Lijsen, beambte van Paleis Het Loo, om een heel nieuw kanaal te graven, vrijwel parallel aan De Grift. Met de aanleg van dit kanaal werd in 1825 begonnen, vanaf de havenkom bij het dorp Apeldoorn. Het kanaal mondt uit in de IJssel bij Hattem en werd op 13 april 1829 officieel geopend. De kosten, ongeveer 300.000 gulden, werden voor een groot deel door de koning zelf gefinancierd.
Het oude Jaagpad, gehuld in schitterende herfstkleuren – Foto: ©Louis Fraanje
Doortrekken
Al vrij snel na ingebruikname bleek het kanaal niet rendabel, omdat het immers een doodlopende vaarweg was van Hattem naar Apeldoorn. Zo voeren er in 1851 slechts 358 schepen door, ofwel een schip per dag. De opbrengst aan brug- en sluisgelden was daardoor veel te gering.
Om hierin verbetering te brengen, werd in 1858 begonnen met het doortrekken van het kanaal van Apeldoorn naar Dieren, zodat schepen van Hattem tot Dieren, in plaats van stroomopwaarts over de IJssel, nu via het kanaal konden varen. Een hele verbetering in een tijd waarin schepen nog geen motoren hadden en dus waren aangewezen op zeilen, roeien, of trekpaarden op een jaagpad langs de vaarweg. Op 1 december 1868 werd ook dit zuidelijke deel van het kanaal officieel geopend.
Even ten zuiden van Apeldoorn begint het verharde fietspad – Foto: ©Louis Fraanje
Bevaarbaarheid
Nadat het kanaal in 1972 voor de beroepsvaart werd gesloten zijn vele betrokken instanties al jaren op zoek naar een nieuwe functionaliteit voor het kanaal en is thans, de vraag naar de bevaarbaarheid wederom aan de orde. Bovendien verbindt het kanaal als een markant lint zes gemeenten op het scheidingsvlak tussen de Veluwe en de IJsselvallei.
De betrokken instanties hebben, ieder vanuit een eigen invalshoek en de daarbij betrokken belangen, daarop een andere genuanceerde of nuancerende visie. Dat het kanaal de afgelopen jaren weer volop in de belangstelling heeft gestaan moge blijken uit de vele plannen en beleidsnota’s van de diverse overheden.
Eén van de vele bruggen, die over het kanaal liggen – Foto: ©Louis Fraanje
Jaagpad nu fietspad
Om toch een beetje in de sfeer van vroeger te blijven, heb ik ervoor gekozen, om mijn verhaaltje de ondertitel mee te geven van: “Fietsen in het voetspoor van de “Scheepsjager“. Heel toepasselijk eigenlijk, want u fietst in feite over het Jaagpad, waarover in vroeger tijden de scheepsjager liep met zijn paard of paarden, om het schip voort te trekken oftewel jagen. Hieronder een prachtige tekening van een Scheepsjager, die gemaakt is door kunstschilder Frits Meppelink.
Scheepsjager met paard en meisje – Tekening: Frits Meppelink(1878-1959)
Extra dimensie
Met die gedachte in het achterhoofd, krijgt deze kleurrijke herfsttocht – die… misschien wat laat op gang is gekomen – nog een extra dimensie. Mede ook door het schitterende weer op deze zaterdagmiddag de 29e oktober, waarbij het herfstzonnetje een welkome gast bleek, genoten veel fietsers van de schitterend verkleurende Amerikaanse eiken langs het Jaagpad van het Apeldoorns Kanaal.
Fietsen in het voetspoor van de ‘Scheepsjager’ – Foto: ©Louis Fraanje
Bewogen geschiedenis
In principe kunnen fietsers, parallel aan het Apeldoorns kanaal, het Jaagpad tot aan Dieren blijven volgen. Zoals ik al eerder vertelde, is het gewoon een belevenis om hier langs een waterweg – met een veel bewogen geschiedenis – te fietsen. In gedachten zie je dan het drukke scheepvaartverkeer van Dieren naar Apeldoorn aan je voorbij varen.
Ja… het werd er zelfs zo druk, dat op een gegeven ogenblik (in 1954) werd besloten dat het kanaal geschikt gemaakt moest worden voor schepen tot ca. 600 ton. De oude drietrapssluis in Dieren werd gesloopt en vervangen door een nieuwe sluis met een schutlengte van 75 meter. Later bleek dat er met een opwaardering van het kanaal niet voldoende rendement kon worden behaald en per 1 juni 1972 is het kanaal buiten gebruik gesteld voor vrachtvervoer.
Een oude opname van het Apeldoorns Kanaal in vroeger tijden – Ansichtkaart
Kanalen en wijken
Als we bij de Coldenhovense brug zijn aangekomen en eens even achterom kijken, hebben wij een mooi uitzicht over het kanaal. De dubbele bomenrij weerspiegelt zich op een uitbundige manier in het water en op dat moment gaan mijn gedachten even in de richting van Drenthe. Daar vindt je ook heel veel van dit soort kanalen, vaarten, sloten en wijken, mijn dochter woont er ook aan een wijk en zo is de cirkel weer rond.
Een schitterend gezicht vanaf de Coldenhovense brug richting Loenen – Foto: ©Louis Fraanje
Landschappelijke functie
Het Apeldoorns-Dierenskanaal vertegenwoordigt een economische waarde voor recreatie en toerisme. Het gebruik van het oude Jaagpad als fietspad is daar een voorbeeld van. Daarnaast is het water goed als grondstof voor drink- en industriewatervoorziening. Ook heeft het kanaal een belangrijke natuurlijke en landschappelijke functie die mogelijkerwijs in de toekomst als beschermd structuurelement een nieuwe plaats kan verkrijgen. Ten slotte zijn er nog steeds plannen om het kanaal (gedeeltelijk) bevaarbaar te maken voor de pleziervaart.
Bron: Stichting Apeldoorns Kanaal, Mijn Gelderland en Wikipedia en Vereniging Oud Apeldoorn
