Mijn hart gaat open…
Als ik ergens op de Veluwe bosarbeiders bezig zie, dan gaat mijn hart open, dan gebeurt er iets binnenin mij, een gevoel van herkenning omdat ikzelf ook een tijdlang in het bos werkzaam ben geweest. Toendertijd ging het natuurlijk even iets anders, geen grote machines in het bos, nee… kerels met spierballen en motorzagen in hun knuisten. Soms waren ze wel met een ploeg van vijf of zes bij elkaar, om een bosvak ‘plat’ te zagen.
Al ver voordat de zaagploeg het bos introk, had de boswachter, de bomen die eruit mochten ‘geblest’ (een stukje schors afgesneden), zodat de bosarbeiders konden zien, welke bomen om moesten. Tegenwoordig gebeurt dat met een spuitbus, maar het principe van blessen bleef hetzelfde.
De machinist stuurt de Harvester recht op het doel af – Foto: ©Louis Fraanje
Verandering
Die tijd van ‘bosarbeiders’, zoals ik het kende, is zo goed als voorbij, de Harvester heeft dat werk grotendeels overgenomen, want zo’n ploeg mensen dat kost allemaal veel te veel tijd en tijd is geld. Het is niet anders, tijden veranderen en wij veranderen mee, nou ja wij… wil je mij er alstublieft buiten laten. Mensen die mij kennen, die weten wel dat ik soms best enige moeite heb met al die veranderingen en nog gedurig met ‘heimwee’ terugkijk naar vroeger.
De zaag doet zijn werk en de klem legt de boom neer – Foto: ©Louis Fraanje
Een Harvester
Desalniettemin heb ik ook best ‘oog’ voor het nieuwe, al gaat dat bij mij wat langzamer, dan bij anderen. Zo ging het ook een aantal dagen geleden, toen ik op een middag over de Arnhemseweg tussen Ede en Arnhem reed en even later het restaurant Planken Wambuis gepasseerd was. Daar zag ik rechts van mij in een bosvak een grote machine, bezig met het bomen omzagen en kort maken. Dichterbij gekomen, bleek het een Harvester van het merk Valmet te zijn, eigendom van de bekende firma Zweverink.bv uit Hoog Soeren op de Veluwe.
De machinist mag de boom geen seconde uit het oog verliezen – Foto: ©Louis Fraanje
Bewondering
Als machinist op zo’n reusachtige Harvester, moet je wel wat in je mars hebben, dat doe je niet zomaar even. Ik heb echt met bewondering staan kijken, hoe hij tussen de bomen door manoeuvreerde en feilloos met de klem, de onderzijde van de boom vastgreep en deze omzaagde. Daarbij moet de machinist constant de hele boom, van boven tot onder volgen, totdat deze veilig en wel op de bosgrond ligt, hij mag hem daarbij geen seconde uit het oog verliezen.
Meteen daarna wordt de boom naar de plek getransporteerd, om daar van zijn takken ontdaan te worden en gekort op lengte. Bij het afzagen ontstond er dan een ware fontein van zaagsel, wat een aantal schitterende beelden opleverde, tussen al dat groen.
Bij het afkorten van de boom ontstond een ware fontein van zaagsel – Foto: ©Louis Fraanje
Lorken
Er hing een heerlijke zoete geur van vers gezaagd hout in de wijde omgeving, een geur die je met gesloten ogen direct herkend, geen twijfel mogelijk. Of het nou lariks, douglas of grove dennen zijn, allemaal hebben ze zo hun eigen ‘aparte’ geurtje. Vooral bij de lariks is het verhaal van vroeger zo ontzettend interessant, toen noemde men ze ‘lorken’. In België wordt er nog altijd gesproken over lorken en in Otterlo is een bungalowpark “Het Lorkenbos”. Ook is de lariks of lork, de enigste naaldboom die in de herfst verkleurd en zijn naalden laat vallen, dat doen de spar en de den niet.
Op dit moment zijn de lariksen aan het verkleuren en ligt straks de bosbodem bezaaid met geel-bruine naalden, dan staan de bomen er maar kaal bij in het bos. Als dan straks in het voorjaar de eerste tere groene naalden weer verschijnen, is dat een ware lust voor het oog.
En zo wordt de statige boom, kleiner en kleiner – Foto: ©Louis Fraanje
Planken Wambuis
De naam ‘Planken Wambuis’ is afkomstig van een oude herberg in dit gebied die in 1782 werd gebouwd. Voor de betekenis van de naam zijn diverse verklaringen in omloop. De naam zou verwijzen naar een oude houten hut of wambuis (een houten kledingstuk waarin je je niet bewegen kunt). Of een planken wambuis zou een eufemisme zijn voor doodskist.
Lees ook: Planken Wambuis dankzij Hessen?
Het hout wordt voor allerlei doeleinden gebruikt, van zowel lariks als douglas, omdat deze twee toch een duurzame houtsoort vertegenwoordigen. Mijn vriend en oud-boswachter Gerrit Hendrik (Ted) Folsche uit Ede overhandigde mij eens een stuk hout van de lariks, dat hij gebruikt had bij de bouw van een kas in zijn tuin. “Moet je eens zien” zei hij, “deze balkjes hebben zeker zo’n 30 jaar lang en ongeschilderd het dak van de kas gedragen en is nog lang niet verrot”. Een sterke houtsoort dus.
Vooral de tekening en de jaarringen trokken mijn aandacht – Foto: ©Louis Fraanje
Klein kunstwerkje
Toen ik een beetje aan het rondkijken was, in het bosvak waar Zweverink ondertussen, de ene boom na de andere tegen de vlakte zaagde, viel mijn oog op een kale boomstronk. Vooral de tekening en de jaarringen trokken mijn aandacht, een klein kunstwerkje, kersvers en ongemerkt ontstaan door de zaag. Het verteld iets over de geschiedenis van de boom en tijdens mijn excursies met kinderen, een dankbaar object om even bij stil te staan.
Hier, op deze plek, is zo’n veertig jaar geleden een boompje geplant, die nu hier ergens tussen andere bomen, ligt te wachten op transport naar de zagerij, om als balk of plank verder dienst te doen. Daarover heb ik in een vorig verhaal, al het één en ander geschreven. Lees meer…
____________________________________________________________________________________________________
Bekijk ook het filmpje:
