Preken met verbeeldingskracht
Mede omdat vandaag 14 december onze inmiddels overleden vriend Henk Vreekamp zijn 73e verjaardag zou vieren, willen wij graag dit ‘toepasselijke’ artikel publiceren, dat is geschreven door Dominee Thijs van Meijeren, predikant in Hoevelaken.
Deze bijdrage is eerder verschenen in maart van dit jaar en afkomstig uit Areopagus Magazine, het gratis digitale magazine van Areopagus (IZB), centrum voor contextuele en missionaire verkondiging. Bij Uitgeverij Boekencentrum is de uitgave van de laatste preek van Henk Vreekamp uitgegeven, met als titel: “De glans van de hemel“.
De Hervormde kerk aan de Westerdorpsstraat in Hoevelaken – Foto: ©Monumenten Hoevelaken
Onuitwisbare indruk
Als beginnend theologiestudent woonde ik een studieweek bij met als thema ‘Geloven zit in de grond’. Henk Vreekamp, van wie ik toen voor het eerst hoorde, hield een lezing. Ik ben de inhoudelijke strekking op twee woorden na vergeten (‘Oerijssel’ en ‘Lebuïnus’), maar de verve waarmee hij sprak maakte onuitwisbaar veel indruk. Onder zijn verhaal lag een bron van wijsheid, waarvan ik de diepte vermoedde, maar die voorlopig ontoegankelijk voor mij bleef. Wel wist ik voorgoed: hier wil en moet ik meer van weten.
Zo vergaat het, denk ik, de ‘toevallige kerkganger’ ook. De preken van Vreekamp dragen een theologisch niveau in zich die je niet zomaar pakt, maar dat hoeft ook niet. Door de kracht van zijn bloemrijke taal, vaak ingebed in een narratief, wordt je meegevoerd in een ruimte waar Schriftwoorden opengaan. Alleen al doordat ze opengaan werken ze in op de totale existentie van jou als hoorder. De verborgen God houdt zich sprekend. Zo wordt Hij bekend.
Kijken met woorden
Henk Vreekamp bij het Uddelermeer – Foto: ©Henk Visscher
Hoor een willekeurige preek van Henk Vreekamp en volgens mij is dat wat er gebeurt. Hij geeft een rondleiding door zijn verzamelde ‘woordenschat’ uit de gelezen bijbelteksten en laat je kijken, kijken en kijken.
Als een meester die zijn vak verstaat, wijst hij je bijna lyrisch op details die je niet kon weten en om ze nooit meer te vergeten, onderstreept hij ze vanuit een actueel of kunstzinnig perspectief. Niet zelden gestempeld door zijn gesprek met Jood en heiden.
Een invalshoek waar jij als hoorder op dóór mag denken. Soms gebeurt dat via een vraag die niet beantwoord wordt, maar die wel een bepalende ‘geleider’ vormt van de vertelling. Want een preek van Vreekamp is altijd een vertelling. Met doorkijkjes naar een verborgen geheel, dat, ook al kan niet iedereen die doorkijkjes qua denkvermogen volgen, tóch tot leven komt.
Verbeeldingskracht
Het geheim schuilt in de verbeeldingskracht. Vreekamp maakt in het EO-programma ‘Dit is de Zondag, (29 december 2013) duidelijk dat je die kunst leert op grond van wat je weet, op basis van het kennen van feiten (ik vermoed met de connotatie van het Hebreeuwse werkwoord ‘yada’). Daardoor krijgt verbeeldingskracht (niet: fantasie) ruimte en wordt waarheid opgeroepen. Wat je dan ziet is waarheid. In een adventspreek uit 2015 snijdt Vreekamp dit ook aan. Nu ingevouwen in het verhaal over de ontmoeting tussen Ruth en Boaz op de dorsvloer (Ruth 3). ‘Er worden geen gevoelens uitvoerig beschreven. (…) Zo vertelt de bijbel niet. Allereerst de daden, het doen en de feiten. Voor emotie moet je vooral tussen de regels doorlezen en hóren, dat het resoneert in je ziel.’ De preek is een Woordgebeuren dat zich door de beeldende uitleg vastzet op het netvlies van je innerlijke zien, zodat het gewekt wordt tot verstaan, tot waarheid die je hele bestaan beweegt tot iets nieuws vanuit God. Explicatio als applicatio.
Moeder en kind met als titel ‘Suusje aankleden’ – Schilderij van Arthur Briët (ca.1900)
Moeder en kind
Bij Vreekamp proef je dat zijn eigen ziel daarin vooruitgaat en de hoorders meetrekt. Vreekamp ‘leefde’ zijn (of: de) theologie en in zijn preken merk je dat dit leven van ruim zeven decennia als één harmonisch akkoord meetrilt in wat hij zegt en bedoelt. Persoon en preek liggen ineengevlochten en zoals dat is, zo ligt het er ook voor jou als hoorder. Er komt niets meer bij. Je wordt niet gemanipuleerd in je emoties, om via dat ‘kanaal’ een toegangspoort te forceren voor het scheppende Woord. Je wordt ook niet beziggehouden door een presentatie vol communicatieve trucjes om de inhoud vatbaarder te maken. Je wordt ‘gewoon’ serieus genomen.
Schuilt daarachter misschien hetzelfde geheim als dat er ligt tussen een moeder en haar jonge kind? Een gegeven maar kwetsbare verhouding waar Vreekamp levenslang uit geput heeft en die in de verkondiging een vruchtbaar ‘heen en weer’ tot stand brengt tussen prediker en hoorder? Een wonder van eerbied en liefde.
Bovenstaande is (slechts) een lijn van wat ik leer uit een keur aan preken van dr. Henk Vreekamp. Een mens door wie ik mij blijvend aangesproken weet.
Tekst: ©Ds. Thijs van Meijeren – Hoevelaken, maart 2016
____________________________________________________________________________________________________
