Jac. Gazenbeek(1894-1975)
Jac. Gazenbeekarchief
Net als vorig jaar, publiceren wij in een aantal afleveringen, oude kranten- en tijdschriftartikelen, of een verhaal uit een van zijn boeken, geschreven door de schrijver Jac. Gazenbeek (1894-1975).
***
Deze aflevering gaat over de wegen, die voeren naar de oneindigheid en is een gedeelte van een verhaal, dat eerder is verschenen in het boek:
“Langs heidezoom en hessenspoor” (Lunteren-1956)
Ook gepubliceerd in het boek:
“Op ‘t Veluws Hessenspoor” (Ede-2012)
____________________________________________________________________________________________________
Wegen voeren naar de oneindigheid
De machtige Hessensporen, die doen denken aan diepe, ernstige rimpels in het oude gelaat van de Veluwe…
We dromen nog wat na over het verleden en denken aan hetgeen een dichter eens zei: “Wegen voeren naar de oneindigheid!” Werd daarmee niet gezegd, dat een weg – al dan niet primitief – nog wat méér is dan alleen een voorziening ten dienste van het verkeer? Er is, op welk punt ook, altijd een achteromzien en dat is het verleden. Maar vooruit gaat de weg de verte tegemoet: dat is de toekomst!
De supermoderne autostrada van onze tijd en het primitieve trekspoor, dat de verre voorgangers der Hessenkerels in de wildernis achterlieten, corresponderen elk in hun eigen stijl gelijkelijk op het wel en wee van het mensdom en op zijn toestand van ontwikkeling in een bepaalde aera. Zo is de weg zinnebeeld van het leven zelf!
Wegen spreken een taal, omdat hun geschiedenis ook die van de mensheid is. De Hessenwegen doen dat, maar evenzeer de Dodenwegen en de Heilige wegen, de Groene wegen en de Koningswegen. Zij voeren de gedachten naar de oneindigheid…
Zandweg met berken op de Veluwe – Foto: ©Jac. Gazenbeek
Een wonder
Soms is een weg zo, dat men van bocht tot bocht een wonder kan verwachten!
Een bloeiende boom bij een daglonerswoning of ineens een lupinenveld van keizerlijk geel.
Hert Hubertus – Foto:© Louis Fraanje
Vervlogen tijden
Een roerloos hert, als een bronzen standbeeld tussen de stammen van het kleurige najaarsbos, het zilveren lint van een rivier in de diepte of de verre, violette torens van een stadje, opdoemend in de late middagzon. Er zijn wegen helder en klaar, recht en beslist op hun doel gericht en andere slingerend door duistere bossen of de verlaten heide en verhalend van vreemde dingen uit lang vervlogen tijden…
De oude Hessenweg bij Lunteren in 1961 nog zandweg – Foto: ©Jac. Gazenbeekstichting/A.P. Valkenburg (†)
Gedachten
Eens, tegen het vallen van de avond, zaten we na een tocht door de zandverstuiving even uit te rusten aan de kant van één dier oeroude karwegen, die men hier en daar in het binnenland van de Veluwe nog aantreft. Een simpel karrespoor, doch sinds eeuwen de verbinding tussen twee boerengehuchten. Zacht liep de wind door de donkere pluimen der jeneverbessen en onze gedachten gingen op verre wegen…
Trokken de stammen uit de grijze voortijd niet langs het oude spoor en lag daarginds in de bultige hei bij de Vijfsprong niet de kleine nederzetting, waar in de rode aarde de paalgaten van praehistorische woningen, scherven van twintig eeuwen oud aardewerk en een primitieve boomstammenput nu nog tot ons spreken van het verleden?
De kleine nederzetting bij de Vijfsprong – Foto: ©Fransien Fraanje
Naamloos volk
De oude weg is daarvan getuige geweest en hij weet ook, dat een uur verder, waar zijn sporen de uiterste zoom van de zandverstuiving raken, de donkere klokbekerheuvels liggen, opgeworpen door een vergeten, naamloos volk. Menig jager, gewapend met lans of stenen bijl, zag hij de ongeschoeide voet in het hete zand drukken, op weg naar de drinkkolken, waar het wild z’n dorst kwam lessen…
Vage stem
Vreugde en droefenis heeft de oude, wijze weg gezien. Hij zag trotse ruiters in blinkende harnassen, uitheemse wagens, vagebonden trekkende kooplieden. Allen op weg naar hun bestemming, daarginds achter de horizon. Zij allen zijn sinds onheuglijke tijden tot stof vergaan, maar de oude weg is gebleven, hoe ook het geslacht der mensen en de trekken van het landschap veranderden. Ruisend gaat de wind door de donkere jeneverbessen. De weg ligt zwijgend in de schemering en wij luisteren naar de verre, vage stem van het verleden, dat nimmer terugkeert.
Een Hessenwagen met zesspan paarden ervoor vertrekt bij een herberg in de omgeving van Neurenberg – Schilderij Johann Adam Klein – ©Jac. Gazenbeekstichting/Gemälde- und Skulptursammelung der Stadt Nürnberg
Verlaten
Het oude spoor is verlaten, het geslacht van de Hessenkerels is uitgestorven en de bellen der paardentuigen zullen nooit weer rinkelen door het sombere dennenbos of over de nevelige hei. In de afgelegen herberg komen geen vreemde voerlieden meer om bij het stompenvuur de doorweekte kleren te laten drogen en bij het eerste ochtendgrauwen verder te trekken met aanmoedigende uitroepen tot de paarden, met zwaaiende lantaarns onder de wagens en met helder geklap van zwepen…
De oude Hessenweg bij Meulunteren, voor de asfaltering in 1971 – Foto: ©Jac. Gazenbeek
Verbeelding
Die tijd komt nimmer terug, maar voor ons blijft de schone herinnering; de brede, mulle sporen, wegschietend in de schemering der bossen of rijzend en dalend met de glooiingen der wijde, Veluwse hei en te meer waarderen wij zulk een herinnering, naarmate de werkelijkheid vager wordt voor onze verbeelding.
…Donker valt de avond. Ergens in de diepte van het bos klinkt de roep van de ransuil en de oude, eerbiedwaardige weg is nog maar een vage streep in het grauwe schemerlicht…
Uit: “Langs heidezoom en hessenspoor” (Lunteren-1956) en “Op ‘t Veluws Hessenspoor” (Ede-2012)
____________________________________________________________________________________________________
Meer info: Op ’t Veluws Hessenspoor nu ook als eBook
____________________________________________________________________________________________________
Inventarisatie Gazenbeek-archief in Ede
Momenteel zijn mensen van het Gemeentearchief Ede bezig, het archief van Jac. Gazenbeek en de stichting te inventariseren.
Waarvoor wij hen natuurlijk zeer erkentelijk zijn!
Men hoopt binnen afzienbare tijd alle stukken – ter inzage – gereed te hebben. Een geweldige klus, dat kunt u begrijpen, maar… zodra er meer over bekend is, laten wij het u weten!
Een groot deel van zijn foto’s staan al wel op de beeldbank!
Bekijk hier de archieven van: Vallei en Veluwe >>
