De bessen van de Gelderse roos beginnen rood te worden. Vogels eten ze niet
Het voorjaar was in ons land erg droog. Zelfs diepe sloten, waarin altijd wel water staat, is nauwelijks water te bespeuren. Van de heide zal niet veel terecht komen, zo werd voorspeld. De laatste weken heeft het flink geregend. Het heeft de bossen, de weiden en… de maisakkers goed gedaan. De sloten zijn nog droog, maar de bodem in de bossen en velden is lekker opgefrist. De hele natuur heeft van het vocht geprofiteerd, ook de heide. Afgelopen dinsdag gekeken op verschillende heidevelden. Afgezien van de oprukkende vergrassing: het komt helemaal goed met de resterende heide. De heide begint trouwens al te bloeien, een stuk vroeger dan jaren geleden. Er zijn dit jaar geen bosbessen, maar wel heel veel bramen. Ga maar eens kijken op de plekken, waar je eerder bramen hebt geplukt… O ja, de Gelderse roos.
De bessen van de Gelderse roos beginnen nu te kleuren. Ze zien er heel sappig uit, maar de vogels lusten ze niet. De smaak is bitter en wrang. De rode bessen blijven in het najaar en zelfs in de winter aan de struiken hangen. Het brengt een beetje kleur in de kale bosranden en houtwallen – Foto: ©Gerrit de Graaff
Grafmonument
Aan de randen van de bossen en in de houtwallen van de Gelderse Vallei groeit en bloeit de Gelderse roos. Dit struikje kent verschillende geheimen: de bloemen zijn geslachtloos en de vruchtjes zijn niet te eten. De naam is een beetje verwarrend: de echte ‘Gelderse roos’ is een mispel, waarvan de bloemen in het wapen van het hertogdom Gelre staan. Uit het jaar 1190 is een zegel bewaard gebleven, waarop Otto I een schild met drie rode bloemen voerde op een gouden schild. Deze kleuren zijn bekend omdat ze nu nog voorkomen op het grafmonument van Gerard IV in Roermond.
De bevroren rode bessen van de Gelderse roos zijn bitter en zuur. Lekkernij voor pestvogels, merels en kramsvogels – Foto: ©Gerrit de Graaff
Geslachtloos
Hoe ze aan de naam ‘Gelderse roos’ zijn gekomen is een raadsel. Wie het weet mag het zeggen… De wetenschappelijke naam is: Viburnum opulus. De Zweedse professor Linnaeus heeft de naam bedacht. De geslachtloze bloemen maken de bloeiwijze reeds van verre zichtbaar. Zweefvliegen, kevers en enkele vlinders komen af op de randbloemen en ontdekken onmiddellijk de honing en het stuifmeel van de kleine bloemen in het midden. Het ligt voor de hand te denken dat de Schepper bij de Gelderse roos de kroonblaadjes is vergeten. De kroonblaadjes zijn er toen maar in een kring er omheen gezet: klaar, zo werkt het ook. Dit is flauwekul natuurlijk, maar het lijkt er een beetje op.
De bloem van de Gelderse roos. De geslachtloze bloemen moeten insecten aantrekken. Ze ontdekken dan de echte bloemen – Foto: ©Gerrit de Graaff
Zuur en bitter
De Gelderse roos wordt ook veel aangeplant in tuinen en parken, bijvoorbeeld langs sportvelden, polderwegen en op recreatieterreinen. De vruchtjes beginnen op ’t ogenblik wat kleur te krijgen (foto boven) Begin september zijn ze vuurrood, zien er sappig uit en hangen dan overal aan de struiken. Ze zijn zuur en zo bitter als gal. Ik heb een keer een paar bessen geproefd en weer uitgespuwd, bà. Daarom lusten de meeste vogels ze natuurlijk ook niet. Merels en kramsvogels eten de bessen wel als ze bevroren zijn geweest. Toch is er een vogelsoort die graag de bessen van de Gelderse roos eet: de pestvogel. Ze broeden in het hoge noorden en komen sommige jaren in de winter naar onze streken en doen zich te goed aan de bessen van de liguster en de rode bessen van de Gelderse roos.
Het Natuurcentrum ‘Veluwe’ op de Ginkelse heide. In de ernaast gelegen natuurtuin staat een Gelderse roos vol bessen – Foto: ©Gerrit de Graaff
Natuurcentrum Veluwe
Een fijne plek om even rond te kijken in de natuur is het ‘Natuurcentrum Veluwe’, Groot Ginkelseweg 2a in Ede. Tiny en ik gaan er geregeld heen om de exposities te bekijken. Het centrum beschikt namelijk over een professionele installatie voor het vertonen van films en het houden van presentaties. Er zijn diverse artikelen te koop, zoals souvenirs, Veluwse producten, informatieve boeken, wandel-, fietsroutes enz. Bovendien is er een gezellig terras om even te zitten en iets te drinken. Direct naast het centrum is een grote natuurtuin. Er zijn altijd wel planten die in bloei staan en allerlei soorten vlinders aantrekken. Er staat een reusachtige Gelderse roos. De foto van de bessen van de Gelderse roos bovenaan de pagina is hier vorige week vrijdag, 28 juli, gemaakt.
Het centrum ligt op een mooie plek op de Veluwe. De afwisseling van heidevelden, bossen en poelen zorgt voor een rijke flora en fauna. Er zijn schaapskuddes, grafheuvels en er zijn talloze mogelijkheden om te wandelen en te fietsen. Het Natuurcentrum beschikt over ruim zestig fietsen voor de verhuur. Navigatie: Ede – Groot Ginkelseweg 2.
Geniet van de natuur.
Ook gepubliceerd in: Barneveldse Krant – 05-07-2017 – Aflevering 573
