De grootste uilensoort, de bosuil, heeft geen zin meer in de bossen bij Kootwijk
De boswachterij Kootwijk bestaat voornamelijk uit vrij dunne grove dennen. In deze dennenbossen zijn geen natuurlijke broedholten. Aangezien de bosuil in holle bomen broedt hebben Evert van Hell en Gerrit de Graaff op 5 december 1964, in samenwerking met boswachter Fickweiler van Staatsbosbeheer, bij wijze van proef, drie grote nestkasten opgehangen in de boswachterij. Het ophangen van grote nestkasten was onbekend, zelfs bij Vogelbescherming. In het boekje ‘Nestkastjes maken’ werd de uilenkast niet vermeld.
Jarenlang nestelden bosuilen in de nestkasten in de eindeloze dennenbossen in de boswachterij Kootwijk. Zo langzamerhand werd het steeds minder. In het jaar 2017 hebben geen bosuilen meer gebroed in de dertig grote nestkasten. Wat is er aan de hand. De bosbodem is aan het vergrassen. Geen muizen of te veel wilde zwijnen? – Foto: ©Gerrit de Graaff
Eerste nestkasten
In het voorjaar van 1967 broedde de bosuil voor het eerst in één van deze nestkasten. In 1970 noteerden we zelfs twee broedgevallen van de bosuil. Na dit succes hebben we het aantal opgevoerd tot dertig grote nestkasten, verspreid over de ruim 3000 hectare grote boswachterij Kootwijk. De meeste bosuilen beginnen in februari al met het broeden, zodoende controleren we eind maart alle kasten. René de Graaff heeft het werk van Evert een jaar of tien geleden overgenomen. Steeds meer bosuilen gingen broeden in de nestkasten. In het voorjaar van 2007 telden we: 15 jonge bosuilen en in het jaar 2010 zelfs 17 jongen in de dertig nestkasten. De boswachterij Kootwijk begon steeds meer te vergrassen.
De bosbodem onder de oude grove dennenbossen zijn de laatste jaren gaan vergrassen (smele) vanwege de stikstof in de lucht – Foto: ©Gerrit de Graaff
Agressieve bosuil
Het omgaan met bosuilen is niet geheel zonder gevaar. In deze lange periode hebben we slechts één agressieve bosuil meegemaakt. De uil vloog uit de kast toen de ladder tegen de boom werd gezet. Ik stond later op de ladder om de jongen van ongeveer drie weken oud te bekijken. Zonder dat ik er erg in had, vloog de uil met gestrekte poten en zijn volle gewicht tegen mijn gezicht. Een lelijke kras onder mijn rechter oog en een bloedend oor waren de gevolgen. Dat was even schrikken en opletten in het vervolg. Ik wist dat het kon gebeuren, maar na twintig jaar reken je daar niet meer op. De Engelse bioloog Eric Hoskin is op dezelfde manier door een bosuil aangevallen en een oog kwijt geraakt.
Geregeld worden nestkasten vernieuwd, maar dat hoeft langzamerhand niet meer. De tijd zal het leren… – Foto: ©Gerrit de Graaff
Minder broedgevallen
De daling van het aantal broedgevallen van de bosuilen in de nestkasten in de boswachterij Kootwijk is jaren geleden al ingezet. In het najaar van 2014 waren er veel eikels en beukennootjes. De stand van de muizen zou dan met sprongen omhoog moeten gaan. In combinatie met de zachte winter en een toename van het voedselaanbod, zouden de bosuilen in een prima conditie moeten zijn. Toch is het toen niet gegaan, zoals we hadden gedacht. In het voorjaar van 2015 waren slechts twee nestkasten bewoond, met respectievelijk drie en vier jongen.
Op 26 maart 2007 een nestkast: 3 jongen, 3 eieren en 20 muizen, 6 jonge bosuilen zijn later uitgevlogen – Foto: ©Gerrit de Graaff
Dramatische uitslag
Op donderdag 30 maart 2017 hebben we de route langs de dertig nestkasten voor bosuilen door de boswachterij Kootwijk gereden. Het is een jaarlijks uitje, waar we (René en Gerrit de Graaff) met spanning naar uitkijken. Het was trouwens prachtig weer. We kunnen, met de ladder op de auto, in één dag, alle dertig nestkasten nakijken. De kasten hangen in de grove dennenbossen tussen Stroe, Harskamp, Assel, rond Radio Kootwijk en Gerritsfles: een bosgebied van 3000 hectare. De route is 57 kilometer door de schijnbaar eindeloze dennenbossen. Uit de eerste kast die we hebben geïnventariseerd, vloog een bosuil. We waren allebei enthousiast. ‘Dit gaat het helemaal worden.’ Het was een slaapnest zonder eieren. In de rest van de dag hebben we geen bosuil meer gezien. Zo’n dramatische uitslag hebben we al die jaren nog nooit meegemaakt.
Een hoogtepuntje tijdens het controleren van de nestkasten was een nest van de boommarter met 3 jongen – Foto: ©René de Graaff
Wat is de oorzaak?
Het kan zijn dat de wilde zwijnen muizennesten vernielen. Wel vonden we in een uilennestkast een boommarter met drie jongen. Afgelopen zachte winter waren er veel beukennootjes en eikels, dus voedsel in overvloed, maar toch weinig muizen. Misschien heerst er een ziekte onder de muizen of hebben ze last van het gras. Vanwege de stikstof in de lucht is de bosbodem in de grove dennenbossen bedekt met gras (smele). Het is een mooi gezicht, maar de muizen hebben daar misschien last van. De bosbodem is de laatste jaren behoorlijk veranderd. In het komende voorjaar gaan René en ik weer kijken in de bosuilennestkasten.
Ook gepubliceerd in: Barneveldse Krant – 06-01- 2018 – Aflevering 595
Wordt vervolgd…
