Hessenvoerman
Des te beter de wegen werden, des te meer vracht ging men laden…
Een dergelijke grote vrachtwagencombinatie met zijn beide voerlieden voortreizend in de omgeving van de Duitse stad Neurenberg, door Johann Adam Klein (1792 – 1875) prachtig en indrukwekkend op het doek gezet, zou in ons land omschreven zijn als Hessen met hun Hessenwagen.
Waarschijnlijk hebben dergelijke zwaar beladen combinaties pas op het laatst van dit hele transportgebeuren een relatief kort aantal jaren door ons land gereden. Daar waren de wegen destijds te slecht voor, zeker bij een tocht over de zandige Veluwe. Daar zagen de wegen er toen ongeveer uit als op onderstaande afbeelding. Echter zonder de afbakeningen aan de zijkant.
Hessenwagen met een zevenspan paarden in de omgeving van Neurenberg – Schilderij van Johann Adam Klein (1792-1875) – ©Verzameling Stadsmuseum Neurenberg./Archief Jac. Gazenbeekstichting
Wegen verhard
Ook in Duitsland kwamen dergelijk zwaar beladen vrachtwagens pas in gebruik, nadat op een aantal routes de wegen verhard waren met veldkeien of steenslag. En dat gebeurde in eerste instantie alleen maar op de belangrijkste routes en dan nog vooral dicht bij de steden. Pas vanaf ongeveer 1800 werden steeds meer wegen in Duitsland verhard en namen de wagens steeds meer de taak van de karren over. En des te beter de wegen werden, des te meer vracht ging men laden. Vandaar dat schilderijen met dergelijk zwaar beladen wagens pas vanaf ongeveer 1850 in Duitsland konden worden gemaakt.
De oude Hessenweg bij Lunteren in de 60er jaren nog zandweg – Foto: ©Archief Jac. Gazenbeekstichting
Hessenkarren
De ‘Hessen’ die vanaf ongeveer 1250 op Zwolle en Deventer gingen rijden, om daar grondstoffen en producten op de jaarmarkten af te leveren voor hun opdrachtgevers, of om daar voor eigen gewin grondstoffen en producten te verkopen, zullen vooral gebruik hebben gemaakt van karren, zoals op onderstaande afbeeldingen.
Een Hessenkar beladen met vracht – Pentekening A.F. Boudewijns
Sachsicher Fuhrwerk in 1815 – Afbeelding: Johann Adam Klein(1792-1875)
De Roskam
Burgemeester C.A. Nairac beschrijft in zijn boek Barneveld, onder de regering der Ampts-jonkers 1648 – 1795, voor het eerst verschenen in 1871, de ‘Hessen’ als: “ … de kamelen der zandwegen, die de koopwaren van Holland naar Duitschland en van daar naar Holland brachten; zij trokken hier dinsdags en vrijdags door, en overnachten gewoonlijk in ons logement de Roskam.”
Iets verderop in zijn tekst vermeldde hij: “Vroeger bezigden de Hessen groote karren, later lange wagens; het gespan verschilde van zes tot 20 hengsten van het zwaarste ras, prachtige dieren ….”
Gezicht op de stad Amersfoort in 1671 met op de voorgrond een Hessenkar – Olieverfschilderij : Matthias Withoos
Paard en wagen – Anoniem 1787 – 1813
En nog iets verderop: “Hoe handig wisten zij het hengstengespan met de zweep te leiden, hoe liep oud en jong in het dorp uit als de zware voertuigen vastraakten en met handwinden moesten worden uitgemodderd; hoe dankbaar zouden de krachtvolle dieren thans hinniken, nu de oud Hessische-zandkanalen in uitmuntende straat- en grindwegen zijn herschapen!”
Tekst: Eddy ter Braak
