Ondanks de droogte bloeien de brede wespenorchissen in het bos redelijk goed
Vroeger stond de Gelderse Vallei bekend om zijn vele wilde orchideeën. In mijn jeugd bloeiden verschillende soorten in de streek: op de Vaarst bij Barneveld, op de heideveldjes in het Schaffelaarsebos, op het landgoed Klein Bylaer, bij het Aanschotergat en langs de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn. Het waren voornamelijk gevlekte orchissen en welriekende nachtorchissen. Daar is niets meer van over. Zo langzamerhand zijn ze verdwenen, omdat die gebieden zijn gaan vergrassen of verdrogen.
Als een stuk grond weer geschikt wordt gemaakt, dan komen de bijzondere planten vanzelf weer terug. Mooi is dat te zien op enkele weilandjes van Staatsbosbeheer, langs de weg van Renswoude naar Veenendaal. Afgelopen maandagmiddag, 9 juli, hebben we daar nog eens gekeken. Veel van die bijzondere planten staan daar nog in bloei: grote ratelaar, klokjesgentiaan, spaanse ruiter, echte koekoeksbloem enz. Sommige wilde planten waren al uitgebloeid.
Sinds mensenheugenis groeien en bloeien brede wespenorchissen in de bermen van de achterste laan in het Schaffelaarsebos. De foto’s zijn afgelopen dinsdag, 10 juli, gemaakt. De brede wespenorchissen kunnen hier, door een aangepast maaischema, al vele jaren groeien en bloeien. Het aantal bloeiende exemplaren is zeker niet minder geworden – Foto: ©Gerrit de Graaff
De brede wespenorchis
De enige orchidee die nog steeds in onze omgeving voorkomt, is de brede wespenorchis (Epipactis helleborine). Hij groeit graag in bermen langs grindwegen, die aan verschillende eisen moeten voldoen: een beetje kalk in de grond, de hele dag af en toe wat zon, niet te droog en vooral niet te nat. Uit de wortelstok in de grond groeien soms meerdere stengels omhoog met ovale bladeren en langwerpige trossen onopvallende bloemen.
De bloemen van de brede wespenorchis zijn verschillend van kleur: paars, rood, roze en geel. Ze zijn niet zo spectaculair als de andere orchideeënsoorten, maar als je ze van dichtbij bekijkt, zijn ze prachtig. Deze orchis kan trouwens spontaan in onbemeste tuinen verschijnen. De bloemen worden graag door wespen bezocht, vandaar de naam: wespenorchis.
De brede wespenorchissen langs de grindweg hebben weinig last van de droogte. Sommige stengels zijn wel 60 centimeter hoog – Foto: ©Gerrit de Graaff
Achterste laan
Al vele jaren groeien de meeste brede wespenorchissen, in de omgeving van Barneveld, langs een laan achter in het Schaffelaarsebos. Ieder jaar lopen we geregeld door die laan en letten dan speciaal op de brede wespenorchis. In mei komen de eerste plantjes langs de grindweg tevoorschijn. Het zijn er soms vele tientallen. Er zijn maar weinig wandelaars die de plantjes in de bermen opmerken. Ze hebben namelijk dezelfde groene kleur als het gras. Ze groeien op en worden soms wel een halve meter hoog. In het begin van het bloeiseizoen is de bloemstengel aan de top om gebogen. Als de meeste andere planten half juli zijn uitgebloeid, dan beginnen de brede wespenorchissen pas te bloeien. Vele jaren is van de bloei niet veel terecht gekomen. De berm werd namelijk gemaaid.
De planten beginnen nu te bloeien en vormen een losse aar met naar één kant hangende bloemen die door wespen worden bezocht – Foto: ©Gerrit de Graaff
Maaischema aanpassen
Beheerder Remco Oosterkamp – Eigen foto
Het Geldersch Landschap is eigenaar van de laan achter in het Schaffelaarsebos. Toen de brede wespenorchissen in juni in de bermen verschenen, heb ik met Remco Oosterkamp, beheerder van het landgoed De Schaffelaar, een gesprek gehad over de beschermde orchideeën.
“Geef op een plattegrond eens precies aan, waar ze staan en hoeveel exemplaren het ongeveer zijn”, is zijn eerste reactie. “Ik zal dan mijn best doen om iedereen die met deze laan te maken heeft, te benaderen en te wijzen op de beschermde orchideeën. Ook gaan we ons maaischema van de betreffende lanen dan aanpassen”, aldus Remco.
Hij is met de gegevens aan de slag gegaan en het heeft gewerkt: alle brede wespenorchissen langs de beide lanen hebben al negen jaar lang kunnen groeien en bloeien.
De bloemkleur varieert. Sommigen bloemen zijn groenachtig, andere hebben een hoofdkleur rood of wit, maar ze zijn wel mooi – Foto: ©Gerrit de Graaff
Meer dan honderd exemplaren
Afgelopen dinsdag, 10 juli, telden we op de achterste laan meer dan honderd bloeiende exemplaren. Het is op het ogenblik erg droog. De orchideeën hebben er ook last van, maar hun wortelstokken zitten diep in de grond. Het stuift bovendien. Nee, de bloemen zien er niet uit. Niks aan te doen. Het hoort er nu eenmaal bij. Binnenkort zal het stoffijne zaad door de wind worden verspreid. Gelukkig zijn afspraken over het beschermen van de brede wespenorchissen op De Schaffelaar nog steeds van kracht. Ga daar eens kijken…
Ook gepubliceerd in: Barneveldse Krant 14-07-2018 – Aflevering 622
