Met natuurkenner Gerrit de Graaff…
De inmiddels 88-jarige Barneveldse natuurvorser bladert door de zeshonderdvierenveertig krantenpagina’s “De wereld van… Gerrit de Graaff”. In een hut achter in de tuin schreef hij over natuur en cultuur wereldwijd en niet in de laatste plaats over markante bomen.
Op het pleintje rond een bloemenwinkel aan de Schoutenstraat staat een kolossale kastanjeboom. Meer dan 120 jaar moet hij zijn en meer dan twintig meter hoog, bij een stamomtrek van drieënhalve meter. Een boom om “u” tegen te zeggen. De witte paardenkastanje is één van de vier bomen die Gerrit de Graaff in 1991 noteerde voor Barneveld, in zijn boek “Monumentale bomen in Nederland”.
Gerrit de Graaff bladert door zijn schrijfsels voor de Barneveldse Krant – Foto: ©Kees van Reenen
Monumentale bomen
Op het achtergrond van zijn computerscherm thuis aan de Vliegersvelderlaan – de straat waar De Graaff zijn hele leven heeft gewoond – prijkt een foto van de mammoetbomen die hij tijdens minstens één van de vele tochten naar de VS bezocht. Majestueuze gevaarten zoals we die in Nederland niet kennen. Misschien was het ook wel daarom dat zijn reizen niet tot Nederland beperkt bleven.
“We gingen ook naar bekende cultuurplekken, maar de bomen waren toch het belangrijkste,” blikt De Graaff terug. Het keukenraam ziet uit op een fraai aangelegde achtertuin vol bomen en struiken. “We”, dat zijn Gerrit en zijn vrouw Tiny die vorig jaar overleed. “Intens verdrietig.” De mooie herinneringen zijn minutieus vastgelegd in tekst en beeld; niet alleen in krantenartikelen en boeken, maar ook in dagboeken. “Zestig jaar lang heb ik iedere dag iets opgeschreven, en dat doe ik nog steeds.”
Gerrit de Graaff bij de tuinhut waar hij zijn natuurverhalen schreef – Foto: ©Kees van Reenen
Wereldreizen
Op Tasmanië stond hij aan de voet van zo ongeveer de hoogste bomen ter wereld, in Californië vond hij na een lange speurtocht ’s werelds de oudste bomen en hij zag hoe de dikste boom van Mexico instortte door luchtgebrek voor de wortels nadat over de grond eromheen beton was gestort. Inkomsten uit lezingen maakten de wereldreizen mogelijk. “Ik had net een verhaal over de dikste eik van Duitsland klaar, toen Oost-Duitsland erbij kwam en ik opnieuw op pad moest omdat daar een nog dikkere eik stond.”
In een tijd zonder internet was het niet gemakkelijk alle groeiplaatsen te achterhalen. Gelukkig had hij connecties bij Universiteit Utrecht, waar een schat aan informatie lag opgeslagen. ,,Uiteindelijk heb ik wel alle bomen gezien die ik wilde zien. Soms was het moeilijk in het veld de precieze plek te vinden, maar dan zocht ik net zo lang door tot ik de boom gevonden had.”
Wat hem precies aantrekt in bomen vindt De Graaff lastig onder woorden te brengen, maar stellig hebben de omvang en levensduur die bomen kunnen bereiken ermee te maken. Zijn woonplek, dicht bij landgoed De Schaffelaar, zal een rol hebben gespeeld. ,,En ook wel die moerascipres.” Wát voor boom? Die moeten we zien.
Gerrit de Graaff naast de moerascipres aan de Gasthuisstraat – Foto: ©Kees van Reenen
Moerascipres
Aan de rand van de parkeerplaats tussen de Veluwehal en kerkelijk gebouw Rehoboth (vroeger Irene) staat een dikke boom. Kaal, maar toch is het een naaldboom, waarvan de bruine naalden rondom de machtige stam liggen. “Deze moerascipres komt uit Amerika,” vertelt De Graaff. “Hij is geplant in de pastorietuin. Op de plek van dit kerkgebouw stond vroeger de pastorie.”
Van die pastorietuin rest nog slechts de moerascipres, geplant rond 1793 en daarmee de op één na oudste boom van Barneveld (en de oudste moerascipres van Nederland). Met een hoogte van 29 meter was het destijds ook één van de hoogste, maar op een stormachtige dag brak de bovenste helft af. De zaagvlakken zijn goed zichtbaar, maar verder toont de boom krachtig. Wel vertoont de schors talloze krassen. “Er zat klimop tegen,” weet De Graaff. “Dat is nogal lomp weggezaagd met de kettingzaag.” De schors lijkt dik genoeg, maar beter zal de boom er niet van worden.
De monumentale paardenkastanje aan de Schoutenstraat te Barneveld – Foto: ©Kees van Reenen
De monumentale moseik op De Schaffelaar aan de Stationsweg – Foto: ©Kees van Reenen
Tenslotte
Op de terugweg door de Schoutenstraat wijst De Graaff op de kastanje, en met een klein ommetje krijgen we ook nummer drie van de Barneveldse bomen uit het oude boek te zien: een eik links voor kasteel De Schaffelaar, die moseik blijkt te heten en meer dan honderdvijftig jaar oud is. Nummer vier, een dik 250 jaar oude linde aan de Kallenbroekerweg, is eveneens nog steeds te zien, verzekert de bomenkenner. Daar zit misschien ook wel een verhaal in.
Tekst en foto’s: ©Kees van Reenen/BDU – Ook gepubliceerd in de barneveldse Krant 15-01-2022
