Kennismaking
Was er na de grote ontdekking van het verborgen dorp nog iets nieuws te vinden?
Ondertussen is de archeoloog met zijn studenten nog druk in de weer met het spitten in het bewegende zand. Dan merkt de Veluwse verkenner in zijn ooghoek nog iemand op die polshoogte komt nemen. Met om zijn nek het fototoestel om paar plaatjes te schieten voor het tijdschrift ‘De Veluwenaar.’
Er werd kennisgemaakt. Op z’n Veluws. Een beetje aftastend. Maar de vonk was al overgeslagen. En zo ontstond op deze plek in de zomer van 1996 een vriendschapsband tussen een dominee en een verhalenverteller die zich elk hadden laten meevoeren over onbekende paden.
Onze herinneringen
Vandaag, 28 jaar later vertellen wij hier op deze plek elkaar beurtelings over onze eigen herinneringen aan onze vader en vriend. We gunnen elkaar onbeperkte spreektijd, niet geremd door een of andere zandloper.
Ondertussen wandelen we dankbaar verder over het vlekkeloos witte dwaalterrein.
Het Kootwijkerzand is in de winter een vlekkeloos wit dwaalterrein – Foto: ©Jochanan Vreekamp
De Papklok
Doffe klanken galmen over de vlaktes van het Kootwijkerzand. Zou dit het signaal zijn om bijeen te komen?
Maar deze klanken zijn onregelmatig, ze komen vanaf Infanterie Schietkamp (ISK) bij Harskamp, zo geheel anders dan de heldere klanken van de klokken die een zekere regelmaat in de dagindeling geeft.
De klokken van de Oude Kerk aan de Dorpsstraat in Lunteren hebben altijd een belangrijke functie gehad. Van oudsher bepaalden de klokken de dagindeling van de dorpsbewoners. Naast de oproep voor de kerkgang luidden de klokken ook rond het middaguur om de schafttijd aan te geven van de arbeiders op de velden. Naast deze dorpskerk treffen we dorpsherberg Hotel Floor.
‘Bij de hof van de kerk hoort een herberg
In het dorpsleven draait het om kerk en kroeg
Om de dorpskerk en Hotel Floor
Om volksgewoonten en kerkelijk gezag’
Dorpskerk en Hotel Floor. Sinds mensenheugenis een vertrouwd tweespan in het hart van Lunteren. Hotel Floor heeft oude papieren, het is de oudste uitspanning van Lunteren. Op deze plek leerden de dominee en de verhalenverteller elkaar beter kennen tijdens de donateuravonden van de Jac. Gazenbeekstichting.
Dorpskerk en Hotel Floor. Sinds mensenheugenis een vertrouwd tweespan in het hart van Lunteren – Foto: Floor/Wikipedia
Rusteloze zoektocht
Op onnavolgbare manier leidt de verhalenverteller deze bijeenkomsten. Hij schotelt de aanwezigen de avonturen voor die hij beleeft tijdens zijn rusteloze zoektocht naar de dieren van het veld. Met de vogels boven, het wild in ons midden en de vissen beneden. Over het Veluws hert dat zijn wissels trekt door het Veluwse Woud van de Renderklippen tot de Hoge Veluwe. Aangevuld met volksverhalen vol sagen en legenden.
De avonden, die altijd vallen wanneer de zomer gekanteld is naar de herfst, hebben de sfeer van de lange winternachten op de Veluwse hoeven. Het is als buurten, een bijpraten, een ophalen van herinneringen.
En om negen uur laat de klok van de nabije dorpskerk zich horen. De papklok luidt over Lunteren.
We vertellen elkaar beurtelings over onze eigen herinneringen aan onze vader en vriend – Foto: ©Leonhard Vreekamp
Graadmeters
We struinen verder over de zandduinen en zijn omringt door jeneverbesstruwelen. Aan deze typische heide- en zandbewoners, die in de meest grillige vormen groeien, komen uit minuscule bloempjes de bessen, die in het eerste jaar groen zijn en in het tweede jaar blauw worden. Vanwege de aromatische olie die ze bevatten, werden ze vroeger gebruikt bij de bereiding van jenever. Dubbelgebeide jenever herinnert daar nog aan, want bei betekend bes.
De eenzame standplaats, de grillige en soms bizarre vormen, vooral spookachtig bij mist, zijn er de oorzaak van dat er zoveel sagen en legenden omheen zijn geweven.
Wie na een lange wandeling vermoeid was en ruste aan de voet van een jeneverbesstruik, voelde zijn moeheid als bij toverslag verdwijnen.
Een wandelstok uit het hout van een jeneverbes gesneden hield de drager ook al wonderlijk fit. Kwade of boze geesten hadden het op de nabijheid van de jeneverbes begrepen. Weer wat geleerd van Louis, die dit ook optekende in zijn verhaal over de raakvlakken van onze Veluwe met de Lüneburger Heide.
Tenslotte
Kleine heivlinder – Foto: Wikipedia
We naderen het einde van onze wandeling en struikelen bijna over bolronde pollen met borstelige stengels, het zijn de stengels van het buntgras. Deze hardbarst is tolerant tegen droogte, mens en dier.
Als belangrijk onderdeel van natuurlijke ecosystemen draagt het zijn steentje bij aan bodemstabiliteit en doet het dienst als voedselbron voor grazende dieren. Het is ook de gastheer van een bijzondere vlinder.
Kleine heivlinder
Onder de pollen in de sneeuw verscholen ligt de kleine heivlinder op de loer om zijn vroegere vrijheid te herwinnen. Voor ons zit zijn verdriet nog verborgen. Het leven voor deze vlinder is stilgelegd, hier in de bodem zit hij met zijn pijn.
Vlinders zijn goede graadmeters. Verdwijnen ze, dan is er met de natuur iets mis. De kleine heivlinder is de meest zeldzame vlinder die we op dit moment nog in ons land hebben. Deze vlinder komt op de Veluwe nog op slechts één plek voor en dat is hier.
We beklimmen nog een laatste heuvel als de zandloper voor ons opdoemt als een kansel. Flarden van verbeelding weven zich samen tot een gezamenlijke gedachte en herinnering.
Tekst: Jochanan Vreekamp
In mijn verhaal heb ik teksten van Louis Fraanje, mijn vader en anderen verweven.
________________________________________________________________________________________________________________________________
